“Quando dou comida aos pobres,
me chamam de santo.
Quando pergunto porque eles são pobres,
chamam-me de comunista.”
“Als ik de armen brood geef,
dan noemen ze me een heilige.
Als ik vraag waarom de armen geen eten hebben,
dan noemen ze me een communist.”
Dom Hélder Pessoa Câmara (Fortaleza, 7 februari 1909 – Recife, 27 augustus 1999) was een Braziliaanse katholieke bisschop wiens progressieve opvattingen over sociale vraagstukken hem voortdurend in conflict brachten met de militairen die vanaf 1964 in Brazilië aan de macht waren. Câmara was een belangrijke figuur in de beweging die in de late jaren zeventig als bevrijdingstheologie bekend werd.
Câmara werd in 1931 tot priester gewijd. In 1952 werd hij hulpbisschop van Rio de Janeiro. Zijn wapenspreuk was: “In manibus tuis” (“In uw handen”). In oktober van datzelfde jaar stichtte Câmara in nauwe samenwerking met monseigneur Giovanni Montini (de latere paus Paulus VI), de Nationale Conferentie van Braziliaanse Bisschoppen (CNBB).
In 1964, twee weken voor de militaire coup tegen president João Goulart, benoemde paus Paulus Câmara als aartsbisschop van het door armoede geteisterde aartsbisdom Olinda en Recife in Noordoost-Brazilië. Kort na zijn benoeming tot aartsbisschop was hij een van de organisatoren van de Latijns-Amerikaanse conferentie van bisschoppen (CELAM). Deze conferentie, die als het begin van de bevrijdingstheologie wordt beschouwd, betekende een doorbraak. De Latijns-Amerikaanse bisschoppen besloten hun beleid radicaal te wijzigen en begonnen, daarbij krachtig gesteund door Câmara, op te komen voor de armen en verdrukten in Zuid-Amerika. Câmara zelf werd een bekend bevrijdingstheoloog die in plaats van in het bisschoppelijk paleis in een eenvoudige flat woonde. Hij droeg een bruine soutane en een houten kruis in plaats van de formele dracht en het gouden kruis van een bisschop. Câmara moedigde de Braziliaanse kerk aan om een actieve rol te spelen in het bevorderen van sociale verandering. Zijn inzet in de sloppenwijken en zijn televisiepreken maakten hem voorvechter van de rechten van de armen.
Tijdens het bijwonen van het Tweede Vaticaans Concilie* pleitte Câmara voor een kerk die haar rijkdom verdeelde. Hij moedigde bisschoppen aan om titels als eminentie af te wijzen en om een grotere verbondenheid te zoeken met de gewone mensen die ze dienden.
In een beroemde toespraak in Pernambuco in augustus 1967 wekte Câmara de woede op van lokale grootgrondbezitters en legerofficieren door te waarschuwen dat alleen de sociale actie van de kerk een gewelddadige revolutie van de onteigenden kon afwenden. Regeringsautoriteiten begonnen Câmara in 1968 actief lastig te vallen. Ze bemoeiden zich met zijn werk in de sloppenwijken en zetten mogelijk aan (reageerden in ieder geval goedkeurend) tot aanvallen met machinegeweren op zijn verblijfplaats. De overheid begon hem ook te censureren. Van 1968 tot 1977 mocht hij geen radioprogramma’s maken en geen enkele Braziliaanse persmedium publiceerde nog over hem. Toch ging Câmara in zijn eigen geschriften door om de ongelijkheid in rijkdom tussen ontwikkelde en onderontwikkelde landen aan te vallen en de aanwezigheid in het land van een “intern kolonialisme” dat gebrek aan respect voor elementaire mensenrechten bevorderde. Bij dit alles handelde Dom Hélder Câmara nooit uit haat. Zoals de huidige bisschop van het aartsbisdom Olinda en Recife Fernando Saburido verklaart: “Hij was een man van de dialoog die zich vooral heeft ingezet voor de zwaksten en de vrije meningsuiting.”
Bij zijn streven de Kerk in Latijns-Amerika los te weken uit de behoudende machtsstructuren ondervond hij ernstige tegenwerking van de Braziliaanse overheid. In 1973 werd een aantal van Câmara’s medewerkers, onder wie zijn hulpbisschop, gearresteerd. Maar ook van het Vaticaan ontving hij niet de steun die hij nodig had. Desondanks zette hij zijn werk voort. Hij heeft buiten Brazilië, met name in Europa, talrijke voordrachten gehouden. In Nederland werd in 1977 zijn 25-jarig bisschopsjubileum gevierd.
Câmara ontving verschillende vredesprijzen. Zijn verzamelde preken en toespraken over sociale vraagstukken werden gepubliceerd onder de noemer “Revolução dentro da Paz” (1968; Nederlandse vertaling: “Revolutie in vredesnaam”, 1969)
*Het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie, ook wel bekend als Vaticanum II, werd van 11 oktober 1962 tot 8 december 1965 gehouden en is bekend geworden als de kerkvergadering van het “aggiornamento”: het “bij de tijd brengen” (lees: moderniseren) van de Katholieke Kerk.
Bronnen: Encyclopaedia Britannica, Wikipedia, Kerknet.be
Dom Helder Camara – O Santo Rebelde (Trailer)
Vond je het artikel interessant, boeiend, de moeite waard om te lezen? Zo ja, mogen wij je dan om een kleine gunst vragen?
Wij hebben je hulp nodig…
Banzeiro is de rockende golfslag van een boot op de Amazone. Banzeiro is een onafhankelijk nieuwskanaal dat zich toelegt op de belangrijkste verhalen over de Amazone, een belangrijk klimaatcontrolecentrum van de wereld.
Artikelen op Banzeiro lees je gratis. Vind je de artikelen de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Als veel lezers dit doen, kan Banzeiro artikelen blijven maken over de Amazone en het klimaat. Daarom wil ik je vragen: doneer je waardering.
Elke bijdrage, groot of klein, die we ontvangen van lezers zoals jij, gaat direct naar de financiering van de journalistiek van Banzeiro.
Met iDEAL kun je via de beveiligde omgeving van je eigen bank de golfslag van Banzeiro ondersteunen. Dank je.
€
Doneer € -