MANAUS MODERNA

C. Cornell Evers in Amazonas

In 2013 was ik samen met fotograaf Raphael Alves veldproducer voor de aflevering over Amazonas van het Nederlandse IKON-tv-programma ‘Paul Rosenmöller en de strijd van Latijns-Amerika’.

De openingsbeelden van de documentaire tonen het chaotische havengebied van Manaus, de toegangspoort tot de stad. Het is de plek in Manaus waar ik altijd als eerste naartoe ga. Ik ken de mensen daar en zij kennen mij: lastdragers, schippers en vishandelaren, daklozen, paradijsvogels en alcoholisten.

Het is ‘minha terra’, mijn grond. Hoewel het luistert naar de naam ‘Manaus Moderna’, is het een zwaar verwaarloosde wijk. Politici laten zich er buiten verkiezingstijd zelden zien. De buurt wordt als ‘gevaarlijk’ beschouwd.

Meer dan vijfentwintig jaar kom ik in Manaus Moderna, maar bij al die bezoeken zag ik geen verbetering in de levensomstandigheden. ‘Manaus abandonada’, ‘Verlaten Manaus’, staat op een muur geschreven. De mensen daar voelen zich in de steek gelaten.

Tijdens mijn omzwervingen in het gebied leerde ik de vele gebruikers kennen, plakte soms een pleister of bracht een verband aan, en ook kocht ik op de markt wel eens ingrediënten om ter plekke vissoep te maken, op een vuurtje aan de waterkant.

“O pai voltou”, “Vader is teruggekeerd.” Zo werd ik enkele jaren terug begroet toen ik er weer was.

Manaus, oktober 2022

De Braziliaanse Amazonestad Manaus werd de afgelopen paar jaar hard geraakt door Covid-19. Velen herinneren zich nog de televisiebeelden van mensen die wanhopig op zoek gingen naar zuurstof voor hun zieke familieleden, de online oproepen van zorgmedewerkers die de wereld om hulp smeekten, de foto’s van massagraven. Ook ik verloor als gevolg van de pandemie in Manaus vrienden en bekenden.

Ik ben, na een afwezigheid van drieënhalf jaar, terug in de Amazone, in Manaus, in Manaus Moderna. De grote bedrijvigheid van weleer ontbreekt. De plek oogt zo mogelijk nog havelozer dan de laatste keer dat ik hier was. Een van de stalen trappen naar de rivier is in het midden afgebroken en hangt er als een surrealistische sculptuur bij. Hetzelfde voor een van de drijvende kades die, door de boeggolf van een passerend schip overspoeld, als een reusachtige, naar adem happende vis zieltogend op de rivierbank ligt.

Veel mensen die ik in Manaus Moderna kende, ontbreken, vooral ouderen. Die zijn, hoop ik, met pensioen. Maar er zijn er ook veel overleden, of door ziekte bedlegerig geworden, vertelt de enkeling die er nog wel is. De jonge lastdragers die nu in de haven werken en met vrachten de trappen op en af sjouwen, en die ik niet ken, spreken veelal Spaans. Ze zijn, evenals de voornamelijk inheemse vluchtelingen die zich in Manaus met bedelen in leven proberen te houden, meest vrouwen met kinderen, afkomstig uit Venezuela.