C. Cornell Evers Amazone, Brazilië, Klimaat
Mijn appartement in Manaus is in een oud gebouw in het centrum van de stad. Het kijkt uit op Avenida Getúlio Vargas, de belangrijkste verbindingsweg van het centrum met de rest van de stad. Op weekdagen (zondags is het hier uitgestorven) raast het verkeer bumper aan bumper voorbij. Of staat er stil. Het is een riool van uitlaatgassen. Meer dan twee miljoen mensen wonen er in Manaus en er rijden zo’n 800.000 auto’s en motoren. Verkeersinfarcten zijn er dagelijkse werkelijkheid.
Manauaras (inwoners Manaus) voelen zich relatief vaak ‘grieperig’. De luchtkwaliteit speelt daarbij een rol, maar ook de temperatuurstijging in de stad, waar weinig (schoon) open water is en er meer bomen worden gekapt dan aangeplant. En er is de rook van de omringende (bos)branden die in het droge seizoen de stad letterlijk kan verstikken.
Manaus kreeg als hoofdstad van de Braziliaanse deelstaat Amazonas in 1967 tijdens de dictatuur de status van vrijhandelszone. Daardoor ontstond er een gunstig klimaat voor investeerders. Philips, Sony, Nokia, Siemens en andere hebben er fabrieken. Manaus is een van de rijkste steden van Brazilië. En een van de snelst groeiende.
In 2013 was ik veldproducer voor de aflevering over Amazonas van het IKON TV-programma ‘Paul Rosenmöller en de strijd van Latijns-Amerika’. De openingsbeelden van de documentaire tonen het chaotische havengebied van Manaus, de poort naar de stad. Het is de plek in Manaus waar ik altijd als eerste naar toe ga. Ik ken er de mensen en zij kennen mij. Het is ‘minha terra’, mijn grond. Hoewel luisterend naar de naam ‘Manaus Moderna’, is het een zwaar verwaarloosd gebied, waar politici zich buiten verkiezingstijd zelden laten zien. De buurt geldt als “gevaarlijk”. Toch is mij daar nooit iets overkomen en heb ik er veel amigos: sjouwers, bootmensen en vishandelaren, daklozen, paradijsvogels en alcoholverslaafden, dieven en ja, ook wel een enkele moordenaar.
Twintig jaar kom ik inmiddels in ‘Manaus Moderna’. Twintig jaar leg ik er het leven en werken vast met mijn camera, en zag ik geen enkele verbetering in de omstandigheden van bestaan. In die twintig jaar is het er eerder slechter dan beter geworden. “Manaus abandonada”, “Verlaten Manaus”, staat er op een muur. Het toont aan dat mensen zich hier in de steek gelaten voelen.
‘Manaus Moderna’, maar niet ‘Manaus Moderna’ alleen, laat het onvermogen van de stad zien om de snelle groei naar ‘megacity in het tropisch regenwoud’ echt bij te benen.
De stad breidde zich tot voor enkele jaren vooral noordwaarts uit, maar sinds een kilometerslange brug de oevers van de Negro-rivier met elkaar verbindt, worden ook aan de westkant van de rivier de contouren van een Groot-Manaus zichtbaar. Ontbossing en verstedelijking dreigen en daarmee de uitstoot van verontreinigde stoffen. Dit kan ingrijpende gevolgen hebben, voor lokale ecosystemen én voor de temperatuur- en klimaatontwikkeling in de wereld. Zo blijkt uit recente onderzoeken van het nationale onderzoeksinstituut INPA in Manaus in samenwerking met het Amerikaanse ministerie van Energie en het Duitse Max Planck Instituut voor Chemie.
De prijs van Amazonehout
Ik sprak de Braziliaanse bos- en klimaatwetenschapper Niro Higuchi al eens voor een artikel over duurzaam bosbeheer in de Amazone. Zijn opmerkingen over de volgens hem grootschalige, illegale boskap en de fraudegevoeligheid van het certificeringssysteem van hout vielen niet bij iedereen in goede aarde. Sommige mensen in de houtindustrie, vooral ook in Nederland, zagen zijn opmerkingen liever niet gepubliceerd. Waarover ging het?
“Met herbeplanting van bossen verander je alles wat er was”
Dr. Niro Higuchi doet bij INPA onderzoek naar de mogelijkheden van bosmanagement. “Meer dan 90 procent van alle houtkap in het Amazonegebied is illegaal”, zei hij in 2012, toen ik hem voor het eerst ontmoette. Higuchi: “De officiële statistieken zeggen dat minder dan 10 procent volgens de regels wordt gekapt, maar volgens mijn eigen onderzoek is het in werkelijkheid nog geen 5 procent. Het woud verdwijnt. Willen we dat doorbreken, dan moeten we doorgaan met duurzaam management. Dat wil zeggen: terug investeren in het woud om het voor altijd reproductief te maken.”
Voor de duidelijkheid, Niro Higuchi heeft het over beheer van de primaire of oerbossen van de Amazone, niet over herbebossing van eerder ontboste gebieden. Higuchi: “Herbebossing is in beginsel hetzelfde als agricultuur. Het is bosbouw. Net zoals bij elke andere plantage moet je de grond goed klaarmaken alvorens te planten. Je moet monitoren, oogsten en weer planten. Herbeplanting in bosgebieden wordt vooral gebruikt voor de productie van vezels, bestemd voor papier en pulp. Ik werk niet met herbeplanting. Met herbeplanting verander je alles wat er was.”
Duurzaam bosbeheer. Wat verstaan we daaronder? Niro Higuchi legde uit: “Er worden uit een bepaald gebied voor commercieel gebruik een of meerdere bomen gehaald. Vervolgens blijft dat gebied dertig tot vijfenderig jaar onaangeroerd, voor er weer geoogst kan worden. Als dat goed wordt georganiseerd, ontstaat er een voorraad die nooit uitgeput raakt. Het probleem is dat veel mensen geen vijfendertig jaar willen wachten. Men vindt het te duur. Dus kiest men voor de goedkope manier. Mensen denken dat het Amazonewoud nooit uitgeput zal raken. Dat het oneindig is. Dat het zich maar blijft vermenigvuldigen. Dat is het punt.”
Aan duurzaam bosbeheer hangt dus een prijskaartje. En als iets geld kost, laten de politiek en de consument het vaak afweten. Higuchi: “Deze operatie kost veel aan investeringen. Er komt meer bij kijken dan een kettingzaag en een bulldozer. Gebieden liggen afgelegen. Er zijn transportkosten. Er is uitrusting nodig, materieel en goed opgeleid personeel. Daar komt bij dat de prijs die nu voor het ruwe materiaal wordt betaald, erg laag is. Er is een groot verschil tussen de echte prijs en de prijs die de markt hanteert. Dat laatste is het grootste probleem. Pas als er een eerlijke prijs wordt betaald, kunnen we op grote schaal duurzaam bosmanagement introduceren en daarmee de toekomst van het Amazonewoud garanderen.”
“Ik ben geen voorstander van certificering: te gevoelig voor fraude”
Niro Higuchi ziet in de handel in CO2-rechten mogelijkheden om tot een eerlijkere prijs voor hout uit duurzaam beheerde bossen te komen. Higuchi: “Misschien dat als we de opslag van CO2 als toegevoegde waarde van bosbeheer gebruiken, we er meer waarde aan kunnen toekennen, of in ieder geval de prijs wat verhogen. Meer samenwerking tussen organisaties in de CO2-handel en mensen die met bosbeheer werken kan een duurzame Amazone dichterbij brengen.”
Om de prijs van hardhout uit de Amazone te kunnen verhogen, moeten vraag en aanbod op elkaar aansluiten. Om dat te bereiken is het belangrijk dat de illegale houtkap wordt gestopt. Wanneer er vervolgens sprake is van goed georganiseerd duurzaam bosbeheer en er een eerlijke prijs wordt betaald, zal het aantrekkelijker worden om op legaal hout over te stappen, betoogt Higuchi. En dat wordt gecertificeerd? Nee dus. De boswetenschapper van INPA is geen voorstander van certificering. Te gevoelig voor fraude. Higuchi: “Ik heb geen certificering nodig. Ik heb de wet achter me. Die bepaalt dat duurzaam bosbeheer de norm is. Belangrijk is dat IBAMA (Braziliaans milieu-instituut) zijn werk doet. Dan kunnen wij duurzaam bosbeheer in praktijk brengen en een rechtvaardiger maatschappij creëren.”
Mythen van de Amazone
Vijf jaar na mijn eerste gesprek met Niro Higuchi loop ik weer zijn werkkamer bij INPA in Manaus binnen. Hij is nauwelijks veranderd. Achter de vriendelijke, Aziatisch ogende, man gaat een rebel schuil (“Dat moet je wel zijn in dit beroep”), die wars is van populistische kletsverhalen. “De mythen van de Amazone” noemt Niro Higuchi ze in zijn boek ‘A Floresta Amazônica e suas múltiplas dimensões: uma proposta de educação ambiental’, ‘Het Amazoneregenwoud en zijn meervoudige dimensies: een voorstel voor milieu-educatie’. Tot die mythen hoort onder andere het verhaal over het Amazonewoud als ‘long van de aarde’. Dat is het dus niet. Ook is het Amazonegebied geen zee van eindeloos groen, en staat het tropisch regenwoud niet vol met de soort reuzenbomen waarmee toeristen, milieu-activisten en would-be ‘ontdekkingsreizigers’ graag op de foto gaan. Het Amazonegebied is geen groot homogeen vlak. Het heeft een onregelmatige topografie met plateaus met een doorsnee van zo’n 500 meter elk, er liggen steden als Belém en Manaus, en er is overal transport over water. Verder wonen er alleen al in het Braziliaanse deel vijfentwintig miljoen mensen, onder wie honderden inheemse volken.
Long van de aarde
De Amazone wordt vaak “long van de aarde” genoemd, om de grote hoeveelheden zuurstof die het woud zou produceren, zonder welke wij zouden “stikken”. Deze betiteling is alleen al onjuist, omdat een long zuurstof inneemt in plaats van uitstoot. De bomen in het Amazonewoud nemen koolstofgas in en laten ook weer koolstofgas los, en, onder bepaalde omstandigheden (tijden van ongehinderde groei), zuurstof. Waarnemingen van de laatste dertig jaar wijzen uit dat de hoeveelheid zuurstof die onder bepaalde optimale omstandigheden (natuur in evenwicht) in het Amazonewoud vrijkomt, niet voldoende is om de samenstelling van de atmosfeer wezenlijk te beïnvloeden. Waar komt onze zuurstof dan vandaan? In hoeveelheden gemeten is meer dan 70 procent van alle zuurstof geproduceerd op aarde afkomstig van algen. De bijdrage van bossen (alle bossen op aarde) en planten wordt geschat op minder dan 30 procent. Meer hierover: ‘The most important organism?’
325 meter hoog in het regenwoud
Niro Higuchi is inmiddels ook verbonden aan het al eerder genoemde GOAmazon project. Of beter gezegd, het vervolg op GOAmazon, NGEE-Tropics, een Next-Generation Ecosystem Experiment*.
Voordat hij uitleg geeft, wil Higuchi nog wat kwijt: “We moeten nu veel harder werken om alles te begrijpen dan voorheen, omdat klimaatverandering inmiddels werkelijkheid is. Het gaat er nu om de kwetsbaarheid van het systeem te begrijpen, de kringlopen van water, CO2 en energie. Wij moeten begrijpen hoe kwetsbaar wij zijn, om ons aan te kunnen passen. We beschikken tegenwoordig over goede klimaatmodellen, voor bepaalde regio’s. Maar als je die allemaal samenvoegt, heb je een probleem. Omdat tropische ecosystemen een erg belangrijke rol spelen in de kringlopen van water, CO2 en energie. Ik zou zeggen dat zo’n 70 procent van alle water-, CO2- en energiekringlopen via tropische ecosystemen circuleert. Het probleem nu is dat we weinig informatie hebben over de rol die het tropisch bos speelt in de interactie tussen biosfeer en natuur. Dat moet beter. Als wij die interactie begrijpen, in de tropen, kunnen wij de onzekerheid bij klimaatmodellen elimineren of op zijn minst verminderen. Met een goed en betrouwbaar klimaatmodel zijn wij beter voorbereid op wat komt, en kunnen wij ons aanpassen.”
Eén klimaatmodel of meerdere modellen naast elkaar?
“Je kunt een goed werkend model hebben voor Noord-Amerika, Europa, Azië, Zuidoost Azië enzovoort. Maar … het koolstofsysteem is globaal. Je kunt niet zomaar delen van biomen buiten beschouwing laten, zoals het ecosysteem in tropische wouden, verantwoordelijk voor 70 procent van de water-, CO2- en energiekringlopen van de hele planeet. Als wij ons niet concentreren op het beter begrijpen van deze interactie in de tropen, zullen we nooit een goed klimaatmodel hebben.”
GOAmazon is afgerond?
“Ja, Next-Generation is het gevolg van GOAmazon. Alleen al de Braziliaanse Amazone omvat vijf miljoen vierkante kilometer. Daarvan is iedere vierkante kilometer anders, heeft iedere vierkante kilometer zijn eigen dynamiek. Het is onmogelijk om de hele Amazone te onderzoeken. Maar we blijven het proberen. Er is nu ATTO. En het NGEE-project. Hiervoor hadden we slechts een 50 meter hoge toren, waarvan de reikwijdte erg klein was. Met een toren van 325 meter hoog hebben we de mogelijkheid om een model te ontwikkelen gebaseerd op een reikwijdte van honderden kilometers.”
Wat voor soort apparatuur staat daar boven?
“In beginsel apparatuur om de emissies van het woud te meten, de atmosferische samenstelling. Het bladerdak in dat gebied is 40 meter hoog. Met 325 meter zit je daar bijna 300 meter boven. De reikwijdte van de onderzoeken breidt zich dus enorm uit. De data van de computers worden in real time verzameld en gaan naar Duitsland en Manaus. De bevindingen van NGEE-Tropics gaan ook naar Berkeley in Californië.”
Next-Generation. Het verzamelen van data. Je wilt begrijpen hoe alles werkt. Je ontwikkelt modellen. Maar dan? Mensen vragen: Is de Amazone dichtbij een kantelpunt? Zo ja, hoe dicht?
“Het feit dat er klimaatproblemen zijn is er gewoon. We kunnen allemaal de veranderingen in het weer waarnemen, iedere dag, iedere week, ieder jaar. Maar ons klimaatmodel, zoals het er nu ligt, is niet in staat deze veranderingen te voorspellen. Als wij in staat zijn de onzekerheden van onze modellen te verminderen, krijgen we meer vertrouwen. De onzekerheid is momenteel groot. Een model kan prima werken voor Europa, voor de Verenigde Staten, voor Japan, maar kijk je op wereldniveau, dan is er een probleem.”
Hoop je dat beleidsmakers en politici actie zullen ondernemen, als zij zien dat het mogelijk is om met nieuwe modellen te voorspellen wat er gaat gebeuren?
“Als wij hier in de Amazone met een ernstige droogte te maken hebben, is de respons dat zoiets wel vaker is voorgekomen, twintig jaar geleden, honderd jaar geleden – het is oké, het is normaal. Men kan niet accepteren dat deze ernstige droogten zich vaker voordoen dan voorheen en ernstiger zijn. Ons model, zoals het er nu ligt, kan dit niet voorzien. En dan krijg je de reactie dat dit verschijnsel zich nu eenmaal van tijd tot tijd voordoet. Die preoccupatie is er helaas. Met het ATTO project, een initiatief van Duitsland en partners in Europa en Amerika, kunnen we beter voorspellen wat er gaat gebeuren.”
Toch zullen er altijd mensen zijn die zeggen: Ik geloof je niet. De huidige Amerikaanse president spreekt over een klimaat-hoax. Het lijkt mij lastig werken als wetenschappelijke bevindingen worden afgedaan als “ook maar een mening”.
“Met dit soort eenvoudige interpretaties hebben we al jaren te maken. Politici komen en gaan. We kunnen alleen maar doorgaan. We moeten doorgaan. Klimaatverandering is werkelijkheid, het is echt. Maar wat het moeilijk maakt is dat wij niet kunnen zeggen wat er morgen gaat gebeuren. Of overmorgen. Wij moeten aantonen dat wij de wetenschappelijke mogelijkheden hebben om voorspellingen te doen. In dit geval moeten we dus meer doen, en beter. Ik hoop vooral dat wij met ATTO en NGEE-Tropics de onzekerheid kunnen verminderen die in de huidige klimaatmodellen zit.’
Er zijn mensen die zeggen: Het klimaat verandert, dat klopt, maar dat heeft niets te maken met menselijk handelen. Kun je hiermee het verband aantonen?
“In sommige landen, zoals in Nederland, Noorwegen en Japan begrijpen mensen dat heel goed, in ieder geval de meerderheid. Zij veranderen hun gedrag. Dat stimuleert ons om door te gaan. Vanaf het moment dat onze onderzoeksresultaten het bewijs leveren, is het mogelijk om het verband aan te tonen. Duidelijk is al wel dat tropische wouden een erg belangrijke rol spelen in de kringlopen van water, CO2 en energie.”
Wat gebeurt er als een groot deel van het woud verdwijnt?
“Ik weet het niet. Ik kan je dat niet vertellen. Maar belangrijk voor deze wereld is wel dat we nu al weten dat er ernstige veranderingen zullen komen.”
Een paar jaar terug was er in de media veel aandacht voor atmosferische rivieren, vliegende rivieren, zoals ze in Brazilië wel worden genoemd. Gaat het bij dit verschijnsel om een klein of een belangrijk deel van het systeem?
“Een belangrijk deel. Het is een al heel lang bekend verschijnsel, al van voor de jaren negentig. Maar we weten nog altijd niet wat de rol van het woud is in deze kringloop. Men heeft het over de ‘vochtige corridor’ gecreëerd door de Amazone, maar we weten nog altijd niet hoeveel het woud aan deze corridor bijdraagt.”
Dus de cijfers bij de artikelen kloppen niet?
“Er wordt nog altijd onderzoek naar dit fenomeen gedaan om het te kunnen verklaren.”
De berichtgeving hierover ging met enige overdrijving gepaard. Menigeen, zelfs het Wereld Natuur Fonds Nederland, had het over duizend liter water die iedere boom in de Amazone per dag in de lucht zou ‘uitzweten’. Berekeningen laten zien dat dit alleen opgaat voor een reusachtige mahonie- of cederboom met een doorsnee van minstens 10 meter.
“Journalisten willen sensatie. Het is echt een al heel lang bekend verschijnsel. Science publiceerde al in 1988, 1989 een artikel over de corridor. Daarin werd uitgelegd wat er gebeurde met waterdamp uit de Atlantische Oceaan die naar de Andes wordt getransporteerd en vervolgens naar de Amazone. Het is niet nieuw. Maar we wisten niet precies wat de rol van het woud was. Natuurlijk is de waterkringloop een gesloten systeem. Het probleem is de distributie en de kwaliteit van het water. Het lijkt een duidelijk en gemakkelijk te begrijpen verschijnsel. Om echter uit te kunnen leggen wat de rol van de Amazone hierbij is, moeten we nog heel wat uitzoeken.”
Vliegende rivieren
Bomen zijn essentieel voor het leven in het Amazone-regenwoud, doordat ze bijdragen aan het beschermen en in stand houden van de biodiversiteit. Maar er is meer. De bomen functioneren als een pompsysteem dat water absorbeert en via het bladerdak ‘uitzweet’, waardoor regenwolken ontstaan; twintig miljard ton per dag. De Braziliaanse meteoroloog José Marengo kwam in de jaren negentig met de term “vliegende rivieren” om de luchtstromen te beschrijven die de waterdamp van het Amazonegebied naar het midden en het zuidoosten van Brazilië en het noorden van Argentinië voeren. Met de ontbossing van steeds meer Amazoneregenwoud lijken nu ook deze vliegende rivieren te verdwijnen, zo blijkt uit waarnemingen van het Braziliaanse Instituut voor Ruimteonderzoek (INPE).
Ondergronds
Artikelen over de Amazone richten zich meestal op het woud, op wat er zich boven de grond in het bos afspeelt. Maar er is meer in het woud dan bomen, meer dan het bladerdak. De bodem speelt minstens zo’n belangrijke rol in de kringlopen van water, CO2 en energie, en dus in het functioneren van de Amazone als klimaatcontrolecentrum.
Niro Higuchi: “Dat is ook een van de doelstellingen van NGEE-Tropics. Daar ligt nu onze prioriteit: onderzoek onder de grond. Natuurlijk, we moeten onder de grond en boven de grond samenvoegen. We hebben echter al veel onderzoek boven de grond gedaan. Nu gaan we ondergronds. Dat is deel van de uitdaging.”
Enig idee wat je daar zult vinden?
“In mijn geval – ik ben boswetenschapper – is mijn bijdrage aan dit onderwerp gerelateerd aan wortels. Vanuit de IPCC invalshoek, als we het hebben over de opslag van koolstof, dan hebben we het over wortels van 2 millimeter en meer doorsnee. Voor het hele proces zijn wortels dunner dan 2 millimeter echter belangrijker dan die boven de 2 millimeter. Dus concentreren we ons nu op wortels van 2 millimeter en minder, om het hele proces te kunnen begrijpen. We hebben het daarbij over koolstof, allerlei soorten van koolstof afgeleide gassen: methaan, CO2, CO, zelfs COS, een sulfiet. Om de uitstoot van elk koolstofgas te begrijpen, moet je weten wat zich in de bodem bevindt, het ondergrondse proces begrijpen en hoe het bijdraagt aan die uitstoot.”
Hoe is het nu met de ontbossingscijfers?
“Het is iets beter dan toen ik je de laatste keer sprak. Dit jaar gaat het minder goed dan vorig jaar. Maar het gemiddelde van de laatste vijf jaar is veel beter dan ervoor.”
Wat voorspel je voor de toekomst?
“Ik hoop het beste, maar ontbossing, zoals ik het zie, is in Brazilië meer gerelateerd aan de economische crisis dan aan maatregelen van de regering.”
Wat is de betekenis van het Akkoord van Parijs voor de Amazone?
“Brazilië heeft nu een taakgroep – ik zit daar niet in – die de regering helpt te voldoen aan de doelstellingen van het Akkoord van Parijs. Ik geloof niet in die doelstellingen. Brazilië beloofde een herbebossing van twaalf miljoen hectare tegen 2030. Het is nu 2017. We hebben dus dertien jaar om dat doel te halen. In Brazilië zijn we met herbebossing begonnen in 1966, vijftig jaar geleden, en het resultaat van deze enorme stimulans op het gebied van herbebossing is zeven miljoen hectare. In vijftig jaar hebben we zeven miljoen hectare bos geplant. Hoe kan ik nu verwachten dat wij erin zullen slagen om in dertien jaar twaalf miljoen hectare te planten? Onmogelijk.”
“De doelstellingen van Brazilië voor het Akkoord van Parijs, twaalf miljoen hectaren bos planten: onmogelijk! Wie verzint zoiets?”
Jij gelooft ook niet echt in herbebossing, toch?
“Klopt. Als je eucalyptus en ananas plant, oké. Maar volledige rehabilitatie van het ecosysteem is moeilijk. Je moet over een erg goede zaadtechnologie beschikken. Dat is heel gecompliceerd. Dat is in de Amazone erg moeilijk, omdat het hier allemaal zo heel anders is.”
De Braziliaanse fotograaf Sebastião Salgado deed het.
“Ja. Maar belangrijker dan planten is het kennen van de problemen en de betrokkenheid van de bevolking. Dat werkt anders. Natuurlijk kun je ergens wat bomen planten, maar dan hebben we het niet over twaalf miljoen hectare. Wat is het ontboste gebied in de Amazone? Dat is zeven miljoen hectare. Die herplanten is onmogelijk.”
Salgado claimt wel een volledige restauratie van het regenwoud.
“In een beperkt gebied. Hoeveel bomen heeft hij geplant? Een beperkt aantal, en daarmee heeft hij een erg goed werk gedaan. Als we nu vele duizenden Sebastiao Salgado’s hadden in Brazilië… Het kost een hoop energie, geld en hard werk. Maar de doelstellingen van Brazilië voor het Akkoord van Parijs, twaalf miljoen hectaren: onmogelijk! Wie verzint zoiets?”
*Next-Generation Ecosystem Experiments–Tropics, of NGEE-Tropics, is een tienjarig multi-institutioneel project gefinancierd door onder andere het Amerikaanse Ministerie van Energie DOE en het Bureau voor Natuur- en Milieuonderzoek BER. NGEE-Tropics wil de kritische leemten in de kennis van wisselwerkingen tussen tropisch bos en klimaat invullen. Het uiteindelijke doel van NGEE-Tropics is het ontwikkelen van een systeem dat kan ‘voorspellen’ hoe de CO2-balans van tropische bossen en klimaat feedback zal reageren op de veranderende milieufactoren in de 21ste eeuw.
Project ATTO (infographics)
Video: Why we must rebuild our forests: Sebastião Salgado at TED2013
Vond je het artikel interessant, boeiend, de moeite waard om te lezen? Zo ja, mogen wij je dan om een kleine gunst vragen?
Wij hebben je hulp nodig…
Banzeiro is de rockende golfslag van een boot op de Amazone. Banzeiro is een onafhankelijk nieuwskanaal dat zich toelegt op de belangrijkste verhalen over de Amazone, een belangrijk klimaatcontrolecentrum van de wereld.
Artikelen op Banzeiro lees je gratis. Vind je de artikelen de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Als veel lezers dit doen, kan Banzeiro artikelen blijven maken over de Amazone en het klimaat. Daarom wil ik je vragen: doneer je waardering.
Elke bijdrage, groot of klein, die we ontvangen van lezers zoals jij, gaat direct naar de financiering van de journalistiek van Banzeiro.
Met iDEAL kun je via de beveiligde omgeving van je eigen bank de golfslag van Banzeiroondersteunen. Dank je.
€
Doneer € -