‘Hoe Europese bedrijven bijdragen aan het kappen van Amazonewoud voor sojaproductie.’ Een bericht met deze titel verscheen in oktober 2017 op de website van GroenLinks. Schrijver was Europarlementariër Bas Eickhout. De openingszin luidde: “Europese bedrijven en overheden (waaronder Nederland) maken met toestemming van Brazilië de ontbossing van het regenwoud tot businessmodel.” In het bericht werd verwezen naar het mede door Eickhout zelf in september 2017 gepubliceerde rapport ‘Trends and Risks of Deforestation in the Brazilian Amazon’.
PIB
Het Ministerie van Buitenlandse Zaken van het kabinet-Rutte II lanceerde in 2013 het Convenant PIB Actieplan Multi- en Synchromodale Corridors in Brazilië. Het doel was om de haalbaarheid van een snelle sojaroute vanuit de deelstaat Mato Grosso via de Amazone naar de havens in het noorden van het land uit te werken. PIB staat voor Partners for International Business.
De deelnemers aan het samenwerkingsverband waren Panteia, TNO, EICB, STC-Group en Connekt. Vanuit de overheid betrokken partijen bij de uitvoering van het convenant waren het Ministerie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van PvdA minister Ploumen, waaronder DG Buitenlandse Economische Betrekkingen en Agentschap NL.
Nederland betaalde het onderzoek waarin Nederlandse bedrijven inventariseerden of er transportcorridors naar de noordkust van Brazilië konden komen. Dat onderzoek leidde tot het begin van de Corredor Norte (Noord-Corridor) als ontwikkelingsproject.
Het waren ook Nederlandse bedrijven die in het eerder genoemde onderzoeksrapport adviseerden om een nieuwe spoorlijn aan te leggen, Ferrogrão (Graanrail), 1142 kilometer rails dwars door inheemse gebieden en natuurparken.
Geen geld
“Corredor Norte? Dàt verhaal is oud.” De Braziliaanse bos- en klimaatwetenschapper Niro Higuchi zegt het lachend: “Er is geen geld. We hebben het hier onder andere over het opnieuw aanleggen van een snelweg. Daar wordt al vijf jaar over gesproken en nog altijd is er geen definitieve beslissing, gewoon omdat er geen geld voor is.”
Gevraagd of hij denkt dat de Corredor Norte er zal komen, antwoordt Niro Higuchi: “De enige hoop dat de plannen in de ijskast blijven is dat Brazilië geen geld heeft om ze uit te voeren. Tenminste voorlopig. De komende jaren, vijf, tien, zullen de investeringen van Brazilië in de Amazone erg laag zijn. Je kunt het zien aan de conditie van de wegen in heel Brazilië. Die is vreselijk. Alles is oud en vervallen. Brazilië heeft geen geld om nieuwe wegen aan te leggen. Ze hebben niet eens geld om bestaande wegen te onderhouden. Deze regering heeft het geld niet, en een volgende zal evenmin mogelijkheden hebben om te investeren.”
“De consumptie neemt toe. De wereldbevolking neemt toe. Iedere dag, elke minuut. Het is moeilijk om dan positief te blijven over de toekomst.”
De Braziliaanse regering kondigde begin 2018 aan te stoppen met de bouw van grote waterkrachtcentrales in het Amazonegebied. De regering beweerde dat de beslissing een reactie was op het hevige verzet van milieuactivisten en inheemse groepen, maar hoewel dat een deel van de reden kan zijn, zien experts ook andere oorzaken. De afname van de politieke invloed van de grote bouwbedrijven in Brazilië veroorzaakt door het Lava Jato (Wasstraat) corruptieonderzoek is waarschijnlijk een belangrijke oorzaak van de beleidswijziging. Dat geldt ook voor de huidige, achterblijvende toestand van de Braziliaanse economie, waardoor het onwaarschijnlijk is dat de grote ontwikkelingsbank van Brazilië (BNDES) in dergelijke miljardenprojecten zal investeren. (bron: Mongabay)
Niro Higuchi: “Een en ander is vertraagd. Niet om visie, maar om geld. Je ziet het in de Xingu rivier, bij de Belo Monte Dam, dat is nooit gestopt. Ze doen er een beetje langer over. Maar gestopt is het nooit. Maar niet omdat men zich bewust werd van de risico’s, nee, gewoon omdat de regering niet genoeg geld heeft. Je weet van al die schandalen waarbij grote bedrijven zijn betrokken? De komende vijf jaar zijn er geen bedrijven die grote constructiewerkzaamheden kunnen uitvoeren.”
Kortom: De slechte economische situatie van Brazilië brengt hoop voor de Amazone.
“En voor het klimaat.”
Er zou al sprake zijn van kantelpunten, juist ook in de gebieden waar de Corredor Norte moet komen.
“In het zuiden van de Amazone, ja, in het noorden van Mato Grosso, het zuiden van Pará. De situatie daar is niet goed.”
Geen mogelijkheden meer voor herstel?
“Moeilijk te zeggen. Het is moeilijk om over de horizon te kijken. Als we praten over tweehonderd, driehonderd jaar, dan zou het kunnen.”
De wetenschapper van INPA is weinig positief over de toekomst van de Amazone.
Niro Higuchi: “Niet alleen over de Amazone, over alles. De consumptie neemt toe. De wereldbevolking neemt toe. Iedere dag, elke minuut. Het is moeilijk om dan positief te blijven over de toekomst. Niet mijn toekomst. Mijn toekomst is gegarandeerd. Misschien tien jaar, twintig, maar mijn toekomst is oké. En zelfs voor mijn kinderen en kleinkinderen zal de toekomst niet echt veel problemen brengen. Maar daarna, de toekomst van deze planeet, daar ben ik niet positief over. Of optimistisch.”
De toekomst van de planeet of van de mensheid?
“Mensen. Vanuit een antropologisch gezichtspunt is het de mensheid die het bestaan van de planeet zijn waarde geeft. Wanneer iedereen verdwenen is, dan is er geen planeet meer.”
Je zei eerder over het Akkoord van Parijs dat de Braziliaanse regering lucht verkoopt. Herbebossing zou in de aantallen zoals toegezegd onmogelijk zijn. Toch beloofde de regering onlangs de komende paar jaar een enorme hoeveelheid bomen te gaan planten. Er zouden bij het planten zelfs drones worden ingezet.
“Twaalf miljoen hectare. Hoe ze dat gaan doen, weet ik niet. Er zijn nog twaalf jaar te gaan om dat doel te bereiken. Twaalf jaar, maar er is nog niet één simpel zaadje om te beginnen met het planten van deze twaalf miljoen hectare. Er is nog NIETS gedaan. Het zijn lege beloften. Ik geef je een getal. Brazilië introduceerde in 1966 een enorm groot herbebossingsprogramma. Sinds toen is er in beginsel eucalyptus en den geplant. In meer dan vijftig jaar is er zeven miljoen hectare commercieel herbebost. Daar is de overgrote meerderheid van het geld naar toe gegaan. En nu hebben we maar twaalf jaar. Deze belofte geldt voor 2030. Dat gaat lastig worden en we zijn niet eens begonnen. Zelfs als we nu beginnen, dan is het al niet meer haalbaar. We hebben niet de zaailingen om te planten.”
Jonge bomen hebben ook niet dezelfde capaciteit om CO2 te absorberen, is het niet?
“Nee. Op zekere dag zullen deze planten de capaciteit hebben om CO2 te absorberen. Maar we moeten nu tot aan 2030 minimaal twaalf miljoen hectare planten zoals de regering heeft beloofd. Als we nu beginnen, dan gaan we geen eucalyptus planten, geen dennenbomen. We moeten een natuurlijke herbebossing planten. Maar om dat te doen, op zo’n grote schaal, daar hebben we de kennis niet voor. We hebben de kennis voor greenhouse-experimenten van duizend hectare. Het grootste project voor herbebossing in de Amazone is het Jari-project*. Daar is men ooit begonnen met planten, maar het project is opgegeven en nu staat er 100 procent eucalyptus. Maar ook als je eucalyptus wilt planten, moet je op zijn minst zaden hebben om zaailingen te kweken.”
Witte olifanten
Ook Philip Fearnside heeft, als ik hem weer spreek, geen goed woord over voor de Nederlandse inbreng bij de ontwikkeling van een sojaroute dwars door inheemse gebieden en natuurparken. “Het zijn niet alleen de Nederlanders. De Chinezen zijn ook geïnteresseerd. Het probleem is dat de aanleg van de corridor, maar ook het vervangen van weidegronden door sojaplantages – waarbij vaak wordt gezegd, ja, maar het is toch al ontbost, dus wat maakt het uit – indirect een heel groot effect op de ontbossing in het gebied heeft. Doordat de soja-industrie belangstelling heeft voor voormalige weidegronden stijgen deze in waarde, waardoor de farmers deze gronden voor veel geld kunnen verkopen, om daarmee elders in het gebied weer andere terreinen op te kopen en te ontbossen. Indirect zorgt dit voor een verspreiding van de ontbossing, die verder gaat en verder en verder.”
Zoals gezegd heeft de Braziliaanse regering begin dit jaar aangekondigd te stoppen met het bouwen van mega-dammen in het Braziliaanse Amazonegebied. Evenals Higuchi heeft ook Fearnside zijn twijfels over de beweegredenen. “Witte olifanten” noemt hij de dammen die officieel van de lijst zijn verdwenen, maar die volgens hem ieder moment “weer kunnen opduiken, gewoon omdat het niet anders kan.” Fearnside: “Wil je doorgaan met het transport van soja over de rivieren, dan is er elektriciteit nodig en moeten er dammen worden gebouwd. Er is water nodig om de turbines van de dammen te laten draaien. En de turbines, die soms al zijn gekocht, zijn het duurste van de hele constructie.”
*Het Jari-project was een geesteskind van de Amerikaanse ondernemer en miljardair Daniel K. Ludwig. In de jaren vijftig merkte deze dat de vraag naar papier toenam. Ludwig voorzag een toekomstige stijging van de papierprijs als gevolg van de toename van massamedia. Omdat het grootste deel van het natuurlijke boshout niet geschikt was voor de papierproductie, zocht Ludwig een locatie waar het natuurlijke bos kon worden vervangen door een boomkwekerij. De Braziliaanse militaire regering moedigde hem aan om zich te vestigen op de benedenloop van de Jaririvier (Rio Jari), een noordelijke zijrivier van de Amazonerivier op de grens tussen de staten Pará en Amapá in het noordoosten van Brazilië. (bron:wikipedia)
Vond je het artikel interessant, boeiend, de moeite waard om te lezen? Zo ja, mogen wij je dan om een kleine gunst vragen?
Wij hebben je hulp nodig…
Banzeiro is de rockende golfslag van een boot op de Amazone. Banzeiro is een onafhankelijk nieuwskanaal dat zich toelegt op de belangrijkste verhalen over de Amazone, een belangrijk klimaatcontrolecentrum van de wereld.
Artikelen op Banzeiro lees je gratis. Vind je de artikelen de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Als veel lezers dit doen, kan Banzeiro artikelen blijven maken over de Amazone en het klimaat. Daarom wil ik je vragen: doneer je waardering.
Elke bijdrage, groot of klein, die we ontvangen van lezers zoals jij, gaat direct naar de financiering van de journalistiek van Banzeiro.
Met iDEAL kun je via de beveiligde omgeving van je eigen bank de golfslag van Banzeiro ondersteunen. Dank je.
€
Doneer € -