Ed Stafford, voormalig kapitein in het Britse leger, houdt ervan zichzelf in gevaarlijke situaties te brengen. En die waren er genoeg tijdens zijn ruim 6500 kilometer lange tocht langs de Amazone. Stafford liep van de bron van de rivier in Peru tot aan de monding in de Atlantische Oceaan. Ik sprak hem enkele maanden voordat hij 9 augustus 2010, na een tocht van 860 dagen, voorbij de Braziliaanse stad Belém, de oceaan in zou lopen.
Elke ochtend tegen zes uur, als het licht wordt, reikt Ed Stafford (33) allereerst naar zijn vitaminepillen. Dan kijkt hij uit over de Amazone en controleert de visnetten die hij en zijn Peruaanse maat Gadiel ‘Cho’ Sanchez Rivera een dag eerder in de rivier hebben gespannen. Cho is dan al bezig een vuur te maken. De mannen wassen zich in het koude rivierwater en ontbijten met in olie en knoflook bereide farinha (een drooggeroosterde moes van maniokwortel), vissoep en zoete koffie.
De oud-legerkapitein en rugbyspeler Stafford was in zijn eigen woorden misschien wel ‘een beetje naïef’ toen hij het plan opvatte om, als eerste, te voet de loop van de Amazone te volgen. ‘Je loopt gewoon naar het oosten, en uiteindelijk kom je bij de Atlantische Oceaan’, bedacht hij. Het zou hem, zo schatte hij, een jaar kosten om de 6530 kilometer tussen de kust van de Stille Oceaan in Peru en de Atlantische Oceaan te overbruggen. Inmiddels weet hij beter. Als hij – zoals nu gepland – eind augustus voorbij de Braziliaanse stad Belém de Atlantische Oceaan inloopt, is hij bijna tweeëneenhalf jaar onderweg geweest.
Met deze gesponsorde expeditie vraagt Stafford aandacht voor goede doelen. Voor het milieu en kinderen in Brazilië. De tocht is ook een educatief project. Via zijn website beantwoordt Stafford vragen van Britse schoolkinderen.
Regelmaat en discipline zijn onontbeerlijk tijdens de lange tocht. Staffords militaire training komt hem daarbij goed van pas. ‘Ik moet de route kunnen vaststellen, situaties inschatten, en onder alle omstandigheden het hoofd koel houden. Mijn legertraining en ervaringen met eerdere jungletochten helpen enorm. Zonder die ervaringen zou ik de expeditie te zwaar hebben gevonden.’
Onrust
Na het ontbijt, rond half acht in de ochtend, gaan Stafford en Cho op pad. Ieder loopt met 35 tot 45 kilo bepakking. Beurtelings lopen ze voorop, zich met hun kapmes een weg banend. Vaak waden ze tot hun middel door het water in de vloedbossen. Na iedere vijftig minuten nemen ze tien minuten pauze. Veel wordt er niet gezegd. Ze stoppen niet voor een lunch. Wel nemen ze tijdens het lopen regelmatig farinha en zout, om hun energie- en vochtgehalte op peil te houden. Gemiddeld lopen de mannen zeven kilometer per dag. Soms komen ze door de barre omstandigheden niet verder dan 2,5 kilometer.
Het was pure onrust die Ed Stafford, zoon van twee Londense advocaten, na zijn kostschooltijd deed besluiten het leger in te gaan. In 2002 nam hij ontslag om effectenmakelaar te worden. Hij droomde van een Porsche en een penthouse in Londen. Maar het ontbrak hem aan echte interesse in de financiële markt. Een advertentie bracht hem naar het mooie Belize, in midden-Amerika, grenzend aan Mexico. Daar nam hij studenten mee op trainingsexpedities in de jungle.
In 2004 organiseerde Stafford in Afghanistan voor de Verenigde Naties de logistieke veiligheid rond de presidentsverkiezingen. Vervolgens vroeg de BBC hem, vanwege zijn jungle-ervaring, als adviseur en expeditieleider voor de documentaireserie Lost Land of the Jaguar. Die werd opgenomen in het regenwoud van Guyana. Een fascinerende ervaring, vond Stafford. Dat smaakte naar meer. Iets groots. Iets wat niemand eerder had gedaan.
Andes
In april 2008 begon Stafford samen met collega en vriend Luke Collyer aan de kust van de Stille Oceaan in Peru aan het grote Amazone-avontuur. Dat was zo’n 190 kilometer van de plek waar de Amazone volgens internationale wetenschappers begint.
Stafford en Collyer trokken het Andesgebergte over en passeerden nog verschillende andere mogelijke bronnen van de Amazone. Over de ‘echte’ bron zijn de meningen lange tijd verdeeld geweest. Maar eind jaren negentig stelden internationale wetenschappers vast dat de grootste zoetwaterrivier van de wereld ontspringt uit een ondergrondse gletsjer in de zuidelijke Andes. Van daaruit dringt hij zich, op 5170 kilometer hoogte, langs de Apacheta-kloof naar buiten.
Daar begon voor Stafford en Collyer de afdaling in de zogenaamde biome van de Amazone. Dat is het met uitbundig tropisch regenwoud bedekte deel van het Amazonebekken dat de legendarische ontdekkingsreiziger kolonel Percy Fawcett (1867–1925) ooit als ‘de groene hel’ bestempelde.
Er zijn voortdurend aanvallen van bijtvliegen en bloedzuigers
Het is zeker geen paradijs. De gemiddelde westerling die de gebaande paden of rivieren verlaat en zich alleen in het woud waagt zal er geen dag overleven. Door de dichte vegetatie, grijpende boomwortels, vlijmscherpe grassen en zompige moerassen is het gebied uitermate slecht toegankelijk.
Hier jagen jaguars en gifslangen op hun prooi. In rivieren en plassen heersen anaconda’s, kaaimannen en de beruchte piranha’s. Zeer gevreesd is de candiru: een kleine agressieve meerval die de lichaamsholten binnendringt en zich voedt met bloed. Er zijn de voortdurende aanvallen van stekende muggen, bijtvliegen, vuur- en vechtmieren en allerlei soorten bloedzuigers. Maar het grootste gevaar komt van mensen. Van drugsbendes en van stammen die – na tientallen jaren van slechte behandeling en uitbuiting – dreigen elke blanke die hun gebied betreedt te doden. En dit is al meer dan twee jaar de wereld van Ed Stafford.
Vriend Luke Collyer gaf het lopen na drie maanden op. Hij was lichamelijk niet genoeg in vorm. Een tijdje liep Stafford alleen. Toen ontmoette hij Cho. Die was niet bang voor slangen, en gewend om in het woud te werken en met de inheemse bevolking te onderhandelen. Cho zou in eerste instantie vijf dagen als gids meelopen. Inmiddels is hij vastbesloten aan de zijde van Stafford de monding van de Amazone te bereiken.
Hygiëne
Om drie uur in de middag zoeken de mannen naar water. Een plek om te kunnen vissen en hun kleren te wassen. In deze omgeving met zijn enorme luchtvochtigheid is hygiëne van levensbelang. Vinden ze geen water, dan kan er niet worden gekookt en gewassen.
Het is een harde wereld in het Amazonegebied. Een wereld die tegelijkertijd ook adembenemend mooi kan zijn. Door de intense kleurschakeringen die ontstaan als de zon door het bijna ondoordringbare bladerdak doorbreekt en het vele groen doet oplichten. Door de briljante pracht van vogels en vlinders.
Het is een harde wereld die ook adembenemend mooi kan zijn
Stafford is niet alleen de eerste die de loop van de Amazone te voet aflegt, hij is ook de eerste reiziger in het Amazonewoud die met een satellietverbinding via twitter en op zijn eigen website verslag doet van zijn tocht. Op zijn site lezen we dat positief denken, zelfvertrouwen en humor, ook bij tegenslag, de basisprincipes zijn die Stafford gaande houden. In tal van situaties.
Eind mei drukte in het Braziliaanse stadje Almeirim een politieman een pistool tegen Staffords hoofd. Op zijn blog schreef hij daarover: ‘Toen we deze week uit de jungle in Almeirim aankwamen, werden we opgewacht en gearresteerd door gewapende agenten. Die hadden een tip gekregen dat wij de stad uit het noorden naderden en dat we wapens droegen.
Na grondig onderzoek realiseerden zij zich al snel dat het om een foute melding ging. We waren vrij om te gaan.’
De mannen komen onderweg veel verwoesting van de natuur tegen. ‘Overal waar je kijkt worden bossen omgehakt. De mensen in Brazilië begrijpen de noodzaak van natuurbehoud, maar hun cultuur is ontzettend gaucho. Dat betekent dat het woud wordt gezien als iets wat wild en ongetemd is, en wat bewerking nodig heeft en onder controle gebracht moet worden. Veel lokale bewoners zijn bang voor de jungle. Dat verklaart in zekere zin waarom het bos zo gemakkelijk omgehakt wordt.’
Gegijzeld
In de afgelopen jaren hebben Stafford en Cho ook veel bijzondere ontmoetingen gehad. Soms negatief, soms positief. In Peru werd Ed aangezien voor een handelaar in menselijke organen. Ook werden hij en Cho gegijzeld door leden van het Asheninka-volk. Die kennen een mythe over een pelicara, een monster dat baby’s eet en het lichaamsvet van volwassenen steelt, hun ogen uitzuigt en hun organen wegneemt. En laat dat monster er nou net uitzien als een gringo, een blanke… Toen na veel gedoe Stafford toch een man van vlees en bloed bleek, met ook nog eens een interessante missie, liepen twee Asheninka-broers 46 dagen met het koppel mee. Zo voorkwamen ze problemen met andere inheemse gemeenschappen op de route.
Stafford denkt met warmte terug aan de ontmoeting met een oude vrouw en haar vijfjarige kleindochter die in Peru enkele kilometers meeliepen, zomaar, om hen gezelschap te houden. Maar de mensen die het meeste indruk op hem hebben gemaakt zijn de Braziliaanse rivier- en bosbewoners.
‘Geen indianen, maar gewone lokale mensen die vissen, jagen of wat koeien houden’, vertelt Stafford. ‘Ze hebben een ongelooflijk vriendelijke houding naar vreemden. Overal waar Cho en ik kwamen werden we onthaald met een warme maaltijd en een plek voor onze hangmatten. Het is hartverwarmend te zien hoe gastvrij mensen kunnen zijn. Hun kinderen zijn open en in ons geïnteresseerd. Deze mensen hebben iets dat heel erg goed is. Zij zijn de minst hebzuchtige mensen die ik ooit heb ontmoet.’
Gevraagd naar wat Cho voor hem betekent, antwoordt Stafford dat zijn metgezel niet alleen een loyale werknemer, maar ook een vriend is geworden. ‘Zijn aanwezigheid is cruciaal. Zonder hem zou de expeditie vijftig procent zwaarder zijn. Ik weet niet of ik het dan had gered.’
Apen
Het wordt donker en koeler langs de Amazone. Tijd voor vuur en avondeten: farinha wederom en – als de visvangst meezit – vissoep. Koffie is er ook. Rond zeven uur wachten de hangmatten. Slapen is niet altijd gemakkelijk in het oerwoud. Overdag is de jungle vochtig en heet, maar tijdens de nacht kan het flink koud worden. En lawaaiig. Zoemende insecten, brekende takken en schreeuwende apen maken een ongestoorde nachtrust bijna onmogelijk.
Eind augustus zit de Amazonetocht er op – als alles volgens plan verloopt. Cho laat via twitter weten dat hij na terugkeer in Peru een veebedrijf wil kopen en dat voor een deel wil herbebossen. Ed Stafford schrijft via e-mail dat hij voor zichzelf geen regelmatig leven ziet weggelegd.
‘Ik ga schrijven, lezingen houden, expedities leiden en een avontuurlijk leven leiden. Ik kijk wel uit naar eerst een paar maanden normaal leven met familie en vrienden. Maar ik weet dat het dan weer begint te jeuken en ik plannen ga maken voor een volgende expeditie.’
‘Geld zorgde voor stress’
Ed Staffords lange tocht langs de Amazone was bedoeld om aandacht te vragen voor goede doelen waar hij zich persoonlijk bij betrokken voelt. Via sponsors en donaties hoopte hij meer dan 150.000 euro op te halen. Het geld was bestemd voor onder andere Rainforest Concern, het ABC Trust (Action for Brazil’s Children) en Project Peru.
Maar de tocht was ook een educatief project. Op zijn website beantwoordde Stafford allerlei vragen van kinderen. Hij vertelde ze over zijn avonturen, en verpakte daarin informatie over het gebied waar hij liep en de problemen die hij tegenkwam.
‘Ik hou ervan om mezelf in gevaarlijke situaties te brengen’, zegt hij. ‘Mijn tocht langs de Amazone is voor mij de perfecte combinatie van met educatie bezig zijn en de verveling op afstand houden.’
Ondanks tegenslag heeft Stafford nooit op willen geven. ‘Ofschoon geld absoluut voor stress heeft gezorgd.’ Stafford had bijna 3000 euro per maand nodig om gidsen (waaronder zijn reisgenoot Cho), uitrusting, voedsel en onderdak te betalen. Zijn hoofdsponsor, de internationale rekruteringsfirma JSB Associates, zag zich door de economische crisis gedwongen tijdelijk de stekker uit het project te trekken. Stafford en Cho zagen de financiële tegenslag als deel van het avontuur. ‘We zijn nog meer aangewezen op voedsel dat we zelf verzamelen. Ik heb nooit overwogen naar huis te gaan zonder de klus te klaren. Dat zou als een ongelooflijke schande hebben gevoeld.’ Daarin wist Stafford zich gesteund door zijn moeder. Zij liet weten desnoods haar huis te zullen verkopen om haar zoon zijn expeditie tot een goed eind te laten brengen. In de lente van 2011 kwam het boek Walking The Amazon uit waarin Stafford zijn Amazone-avontuur beschrijft. ‘Ik ben geen activist. Ik wil mijn expeditie gebruiken om mensen te inspireren.’
Dit verhaal is in iets andere vorm eerder gepubliceerd in het, inmiddels opgeheven, tijdschrift Onze Wereld. Fotografie © Keith Ducatel
Met rugzak en kapmes is deel een van een serie ontmoetingen met Amazonereizigers van toen en nu. Zij vertellen ieder vanuit eigen invalshoeken het verhaal van de Amazone, die belangrijke levensader zo essentieel voor het klimaat en daarmee de planeet.
Vond je het artikel interessant, boeiend, de moeite waard om te lezen? Zo ja, mogen wij je dan om een kleine gunst vragen?
Wij hebben je hulp nodig…
Banzeiro is de rockende golfslag van een boot op de Amazone. Banzeiro is een onafhankelijk nieuwskanaal dat zich toelegt op de belangrijkste verhalen over de Amazone, een belangrijk klimaatcontrolecentrum van de wereld.
Artikelen op Banzeiro lees je gratis. Vind je de artikelen de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Als veel lezers dit doen, kan Banzeiro artikelen blijven maken over de Amazone en het klimaat. Daarom wil ik je vragen: doneer je waardering.
Elke bijdrage, groot of klein, die we ontvangen van lezers zoals jij, gaat direct naar de financiering van de journalistiek van Banzeiro.
Met iDEAL kun je via de beveiligde omgeving van je eigen bank de golfslag van Banzeiro ondersteunen. Dank je.
€
Doneer € -