Uitsnede cover soundtrack “Amazônia”
De internationaal gerenommeerde Braziliaanse fotograaf en filmmaker Sebastião Salgado is op vrijdag 23 mei 2025 in Parijs overleden. Salgado werd 81 jaar oud en stond wereldwijd bekend om zijn indrukwekkende zwart-witfotografie, waarin hij sociale ongelijkheid, armoede, migratie en de schoonheid van de natuur vastlegde. Zijn werk, waaronder de projecten “Workers” en “Genesis”, werd bekroond met talrijke internationale prijzen.
“Amazônia” luidt de titel van een recent project van de fotograaf. De tentoonstelling met deze naam reist sinds 2021 langs musea en culturele centra wereldwijd. Begeleid door een originele soundtrack van 52 minuten, gecomponeerd door de Franse elektronische componist en musicus Jean-Michel Jarre, waarin onder meer concrete omgevingsgeluiden uit het bos zijn verwerkt, geeft de tentoonstelling een stem aan de voor “Amazônia” gefotografeerde inheemse gemeenschappen, én aan de rijke biodiversiteit en de sfeer van de Amazone.
Magie van de natuur
Zeven jaar lang trok Sebastião Salgado naar de verre uithoeken van de Braziliaanse Amazone en fotografeerde het bos, de rivieren, de bergen en de mensen die er wonen. Tijdens zijn reizen in deze wereld, waar de immense kracht en de magie van de natuur zich doet voelen als op weinig andere plaatsen op aarde, legde de fotograaf indrukwekkende beelden vast. “Amazônia” bevat meer dan 200 foto’s en andere media. De tentoonstelling wil een uitnodiging zijn om de toekomst van biodiversiteit en de plaats van de mens in de levende wereld te zien, te horen en te overdenken.
Sebastião Salgado’s foto’s voor “Amazônia” worden alom geprezen. Maar ze roepen ook kritiek op, vooral uit het Braziliaanse Amazonegebied zelf. Zo gebruikte de Braziliaanse antropologe Barbara Arisi op de journalistieke website Amazônia Real in verband met zijn fotosessies bij het Korubo volk in de Vale do Javari (Nederlands: Javari vallei), een van de grootste inheemse gebieden in Brazilië in het westen van de deelstaat Amazonas, het woord “koloniaal”. Zij schrijft in het artikel ‘The Magnificent Korubo: een studio van Sebastião Salgado in het Amazonewoud’: “De foto’s zijn verbluffend, in lijn met het vorige werk van Salgado en in lijn met de schoonheid van de Korubo. Er is echter ook sprake van essentialisme en romantisering van niet-inheemse volkeren. De afbeeldingen van de beroemde fotograaf stellen de ‘ander’ voor op een manier die behoort tot een langdurige en blijvende genealogie van koloniale beelden.” De kritiek richtte zich onder andere op de ‘traditionele naaktheid’ die Salgado in zijn foto’s vastlegde. Daarmee zou hij het ideaalbeeld versterken van “Indianen die leven buiten de tijd van nu, in een soort Hof van Eden”, een door witte mensen gekoesterde droom. In werkelijkheid, en uiteraard, leven de mannen en vrouwen van de Korubo in de huidige tijd, met alle consequenties van dien. Zoals een jonge inheemse man duidelijk maakte toen hij Barbara Arisi vertelde dat hij nog jong was toen hij werd gefotografeerd met zijn penis volgens de tradities met een touwtje omhoog gebonden, maar dat hij nu oud genoeg was om zelf te kiezen aan wie hij zijn penis liet zien of niet.
Bovenstaande laat onverlet dat de foto’s en films van Sebastião Salgado luidkeels de urgentie uitschreeuwen om het Amazonegebied te beschermen. En daarbij mag worden gedroomd, van een eerlijke, rechtvaardige en duurzame toekomst. De fotograaf leverde aan die toekomstdroom zelf een positieve bijdrage. Hij richtte samen met zijn vrouw Lelia Deluiz Wanik Salgado het herbebossingsproject ‘Instituto Terra’ op en plantte in twintig jaar met succes 2,7 miljoen bomen terug op het ontboste regenwoud in zijn geboortestreek aan de Braziliaanse westkust. Het voorheen zieke land is nu een beschermd reservaat en kent een grote biodiversiteit.
Sebastião Salgado’s “Amazônia” is momenteel te bezoeken in Brussel
Tour & Taxis, Brussel
4 april 2025 tot en met 9 november 2025
