IAMAZÔNIA

Als de wereld iets wil met de Amazone, zal er geluisterd moeten worden naar de mensen die er wonen en werken, niet alleen naar de inheemse volken, maar ook naar al die miljoenen anderen die wonen langs de rivieren en in de vele steden. Een populaire slogan is:

 

“Orgulho de ser Amazonense”, “Trots om een bewoner van Amazônia te zijn”

 

Voor de Portugezen er kwamen, was Manaus in de Braziliaanse Amazone het huis van de Manaó indianen, bekend om hun moed en dapperheid. De huidige, ruim twee miljoen inwoners van Manaus, nu een metropool in het regenwoud, noemen zich Manauara. De Rooms-Katholieke hulpbisschop Dom Mario Antonio da Silva is een van hen.

Tekst C. Cornell Evers

Hij is ‘Pouco Manauara’, een beetje Manauara. De Rooms-Katholieke Dom Mario Antonio da Silva (47) werd geboren in Itararé in de Braziliaanse deelstaat São Paulo. Vier jaar geleden kwam hij van een parochie in Jacarezinho in Paraná naar Manaus als hulpbisschop naast aartsbisschop Dom Sérgio Eduardo Castriani. Zijn bisschoppelijk motto is ‘Testemunhar e servir’, ‘Getuigen en dienen’.

Dom Mario Antonio da Silva is betrokken bij de afdeling Manaus van ‘Um grito pela vida’ – ‘Een schreeuw om leven’, het Braziliaanse netwerk van religieuzen tegen mensenhandel. ‘Um grito pela vida’ voerde met de campagne ‘Jogue a favor da Vida – Denuncie o tráfico de pessoas’ – ‘Speel voor het leven – Meld mensenhandel’ actie tegen de gevreesde toename van seksuele uitbuiting en mensenhandel tijdens het FIFA Wereldkampioenschap Voetbal 2014 in Brazilië. Een van de routes die in verband met dit laatste werd genoemd, was die van Manaus via Belém en Suriname naar Nederland.

Een belangrijke campagne?

Zeker. Het was een campagne die aansloot bij de doelstellingen van de kerk in Manaus. Het was belangrijk om op deze manier een bijdrage te leveren aan onze ideeën over broederschap.

Werd de campagne met de komst van het WK geïntensiveerd?

De realiteit van de mensenhandel vroeg om een voortgang van ‘Um grito pela vida’ met dezelfde intensiteit als ten tijde van de lancering. Met deze acties werd opgeroepen om niet alleen tijdens het WK maar altijd alert te zijn op mensenhandel, seksuele uitbuiting en andere vormen van misbruik. De problemen waar onze maatschappij mee te maken heeft, zijn vaak met elkaar verbonden. Veel toeristenagentschappen faciliteren de participatie van toeristen bij deze vormen van misbruik. Zij bieden het aan samen met bijvoorbeeld een trip naar een sportvisgebied. Zij beweren het Amazone regenwoud te verdedigen, maar hun eigen volk verdedigen zij niet. Het laat een desinteresse in mensen zien, zowel bij de reisagenten als bij de toeristen.

Waarom ben jij naar Manaus gekomen?

Het was geen deel van mijn toekomstvisie. Ik werkte in een parochie in Jacarezinho en kreeg een uitnodiging om naar Manaus te komen om te helpen. Het verbaasde me wel. Er zijn zoveel andere steden. Maar Manaus is Amazônia, een gebied dat altijd missionarissen nodig heeft. En Dom Sebastião, de vorige hulpbisschop werd overgeplaatst naar Maranhão, zijn geboortegrond. En toen dacht men aan mij. Dus waarom Manaus? Goddelijke voorzienigheid.

Het is ook een interessant gebied.

Ik ging naar Manaus zonder eigenlijk te weten wat ik daar ging doen. Maar Manaus is voor mij een plek van vreugde geworden. Manaus heeft mijn grote toewijding. Ik ben er graag, ondanks de vele problemen die er zijn, ondanks het feit dat mensen in de gemeenschappen van rivierbewoners en in de buitenwijken van de stad moeten vechten voor hun bestaanszekerheid. Manaus is de wereld. Altijd als ik weg ben, al is het maar een paar dagen, komt snel de saudade, het verlangen naar hier. Niet omdat het hier gemakkelijk is. Het tegendeel is waar. Maar voor mij is het leven met de mensen hier zoals ik ze heb leren kennen, hun manier van bestaan, de eenvoud, enorm verrijkend.

De kerk hier staat naast de mensen als het gaat over sociale rechten en milieukwesties.

De kerk in Latijns-Amerika heeft een grote interesse in gemeenschapsgeest en de strijd voor sociale rechtvaardigheid. In Amazônia zijn er de rivierbewoners en de inheemse volken met hun strijd voor rechtvaardigheid en sociale rechten. Onze medewerkers hebben het altijd belangrijk gevonden om in deze dicht bij de mensen te zijn, en met hen te vechten voor verbetering van bijvoorbeeld onderwijs en gezondheidszorg.

Is Manaus een stad van oecumene?

Nauwelijks. Er zijn wel wat initiatieven, maar het is moeilijk, omdat veel religieuze groeperingen hier erg sektarisch zijn, niet openstaan voor dialoog, geen begrip hebben voor de standpunten van anderen. Op sociaal gebied wil het soms nog wel lukken, religieus niet.

Wat verwachtte jij van de FIFA World Cup Brazil 2014?

Brazilië heeft zich vele jaren voorbereid op het WK. Helaas zag de Copa er anders uit dan gehoopt. Er is heel veel niet gerealiseerd wat volgens de beloften wel gerealiseerd had moeten worden. Ik had verwachtingen over ontwikkelingen die de stad ten goede zouden komen, over een feest van respect en verbroedering. Maar wie de sociale situatie in Brazilië kent, zal niet verbaasd zijn geweest over de demonstraties. Interessant aan deze Copa was dat er een vitrine werd gecreëerd waar de bevolking van Brazilië zich kon verbroederen maar ook de wens voor noodzakelijke veranderingen kon uiten. Door de Copa organiseerden mensen zich en vroegen om zaken die er toe doen, gezondheidszorg, onderwijs, toegang tot eerste levensbehoeften. Mensen vroegen deze zaken niet vanuit een preoccupatie met de Copa, maar omdat Brazilianen vinden dat ze noodzakelijk zijn om een waardig leven te leiden, een leven waarin je je gerespecteerd voelt.

Wat betekent het Amazone regenwoud voor jou?

Het woud is, zoals dat populair heet, de long hè. Het is belangrijk door zijn biodiversiteit, voor de CO2-opslag, het klimaatevenwicht. Ik denk dat het woud belangrijk is voor alle facetten van het leven in Amazônia, in Brazilië en op de hele planeet.

Hoe zie jij de toekomst van het woud?

De toekomst van onze manier van leven, van ons bestaan, is direct verbonden met het woud. De toekomst van Manaus is ermee verbonden. De toekomst van de economie hier. Voor de mensheid, om te overleven, moet er een goede verstandhouding zijn met de natuur. Ik ben er soms pessimistisch over maar hoop dat de houding ten aanzien van het milieu dusdanig verandert dat het regenwoud gered kan worden. Gebeurt dat niet, dan kan er een catastrofe ontstaan. Momenteel gaat het nog redelijk, met wat lacunes. Maar als het in dit tempo doorgaat, zal de situatie snel slechter worden, vooral voor toekomstige generaties. De mens zal zijn manier van leven, zijn houding ten opzichte van het woud echt moeten veranderen.

Hoe zie jij de toekomst van Manaus?

Amazônia is geen gebied dat zulke grote steden als Manaus kan herbergen. Maar Manaus is er, met twee miljoen inwoners, en waarschijnlijk zijn het er meer. Mensen blijven uit het binnenland naar de stad komen. Meer dan vijftig procent van de inwoners van de staat woont inmiddels hier. Manaus blijft groeien. Dat heeft gevolgen voor de mobiliteit, de sociale organisatie. Het vraagt visie maar ook moed om de problemen die daarbij horen aan te pakken. Ik hoop op technologische ontwikkelingen die daarbij zullen gaan helpen.

Hoe ziet jouw toekomst eruit?

Mijn toekomst kan ik niet voorzien. Ik ben voor korte tijd naar Manaus gekomen. Dat kan twee jaar of twintig jaar zijn, echt kort maar ook lang.