“Quando dou comida aos pobres, me chamam de santo.
Quando pergunto porque eles são pobres, chamam-me de comunista.”
“Als ik de armen brood geef, dan noemen ze me een heilige.
Als ik vraag waarom de armen geen eten hebben, dan noemen ze me een communist.”
Bovenstaande is een bekende uitspraak van Dom Hélder Câmara, de Braziliaanse aartsbisschop die als voorstander van de bevrijdingstheologie wordt herinnerd voor zijn sociale en politieke werk voor de armen en voor mensenrechten en democratie tijdens het militaire regime in zijn land. Het is een belangrijke uitspraak. De geschiedenis kan zich namelijk wel eens gaan herhalen. De eerste tekenen in die richting zijn er (misschien) al. Zo gebruikte de Braziliaanse generaal Augusto Heleno Pereira, de minister die gaat over de veiligheidsdienst Gabinete de Segurança Institucional (GSI), onlangs in een interview het woord “neutraliseren” toen hij het had over de activiteiten van katholieke geestelijken die het opnemen voor inheemse volken, landlozen, vluchtelingen en het milieu. De regering Bolsonaro moet duidelijk niets hebben van de door paus Franciscus later dit jaar in Rome bij elkaar te roepen Bisschoppensynode over het Pan-Amazonegebied. Gedurende 23 dagen zal het Vaticaan dan de situatie van de Amazone bespreken en de aanpak van kwesties die door de Braziliaanse regering als een “linkse agenda” worden beschouwd. De debatten in de synode zullen onder andere gaan over de situatie van de inheemse volken, de klimaatverandering als gevolg van ontbossing en over de quilombola’s, de nazaten van indertijd gevluchte slaven. Militaire commandanten en de veiligheidsdienst Agência Brasileira de Inteligência (Abin) zien de synode als een aantasting van “de soevereiniteit van het land”, aldus generaal Augusto Heleno. Hij ‘vergeet’ daarbij gemakshalve dat het Pan-Amazonegebied maar liefst negen landen omvat én dat de synode niet op Braziliaans grondgebied plaatsvindt.
HONGERSTAKING
Volgens het team rond president Jair Bolsonaro is de kerk een traditionele bondgenoot van de PT, de Partido dos Trabalhadores (arbeiderspartij) van de voormalige presidenten Lula en Rousseff, en probeert ze de leiding in de oppositie te nemen door het gat dat is ontstaan door het verlies en de verdeeldheid van de linkse partijen. Inderdaad zullen weinig religieuzen, bisschoppen, priesters, diakens en zusters bij de laatste verkiezingen op Jair Bolsonaro hebben gestemd. Dat de katholieke kerk altijd goed met de PT door de deur kon, is echter onjuist. Zo steunde de rooms-katholieke kerk in 2007 de hongerstaking van bisschop Luiz Cappio, lid van de orde van de Franciscanen en bisschop van het diocees Barra in de noordoostelijke staat Bahia. Diens hongerstaking was gericht tegen plannen van de overheid om de rivier São Francisco om te leiden. Het besluit van de Nationale Conferentie van Braziliaanse Bisschoppen kwam na een bijeenkomst van hoge kerkelijke vertegenwoordigers met de Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva. De laatste liet indertijd weten dat het project doorging en dat het de verantwoordelijkheid van de Kerk was om Cappio, toen 61 jaar, ervan te overtuigen te stoppen met zijn hongerstaking. De bisschoppenconferentie weigerde het advies van de president op te volgen en besloot in plaats daarvan een steunverklaring aan Cappio uit te geven. De kerk benoemde Cappio’s actie in ideologische termen, door te stellen dat zijn acties de schijnwerpers zetten op een conflict “tussen twee tegengestelde ontwikkelingsmodellen”: aan de ene kant een participatief en duurzaam model, waarin kleinschalige landbouw en natuurbehoud centraal staan, aan de andere kant een model dat marktmechanismen in de landbouw en watersector de vrije hand geeft, waardoor ernstige schade wordt toegebracht aan het milieu en sociale verbanden in de regio. In het laatste model worden mensen uitgebuit en rivieren en bossen vernield, aldus de bisschoppen in hun verklaring.
PROTEST
De eerder genoemde uitlatingen van generaal Augusto Heleno leidden tot een storm van protest. Onder anderen de gouverneur van de staat Maranhão, Flávio Dino, leverde felle kritiek op het plan van de generaal om leden van de Nationale Conferentie van Braziliaanse Bisschoppen CNBB te bespioneren. Op twitter zei hij: “Als de federale regering de CNBB gaat bespioneren en behandelen als een ‘interne vijand’ hebben we te maken met een van de grootste schandalen aan het begin van dit jaar. Een terugkeer van de ‘nationale veiligheidsdoctrine’ van de dictatuur is onaanvaardbaar.”
Gouverneur Flávio Dino refereert met zijn uiting van bezorgdheid onder andere aan de repressie van de vroegere militaire regeringen tegen vertegenwoordigers van de rooms-katholieke kerk. Volgens de Braziliaanse regering in die tijd waren sommige priesters besmet met de marxistische ideologie en gebruikten zij hun invloed om subversieve propaganda te verspreiden. Het Oecumenisch Documentatie- en Informatiecentrum produceerde in 1988 een lijst met twaalf aanvalsvormen tegen de kerk: smaad, infiltratie, gevangenschap, marteling, moord, ontvoering, vervolging, dagvaarding, uitzetting, censuur, beroepsverbod en vervalsing.
VERDWIJNINGEN
Tussen 1969 en 1981 waren er 15 doden of verdwijningen van geestelijken of leken die betrokken waren bij de sociale bewegingen van de kerk. Onder hen was pater Antônio Henrique Pereira da Silva Neto hulpbisschop van aartsbisschop Dom Hélder Câmara. Hij werd in 1969 in Recife ontvoerd, gemarteld en vermoord. Santo Dias, leider van de Pastorale Werkers, werd gedood door een schot van achteren door een militaire politieagent tijdens een staking in São Paulo. Alexandre Vanucchi Leme, een student aan de universiteit van São Paulo, stierf aan verwondingen veroorzaakt door marteling in de gebouwen van het Tweede Leger in São Paulo.
En dan is er studentenleider Honestino Guimarães da Silva, een lid van De Katholieke Studenten Jeugd, gearresteerd en gemarteld in Rio de Janeiro, wiens lichaam nog altijd wordt vermist. Pater João Bosco Burnier werd vermoord in 1976 in Conceição do Araguaia. Hij en bisschop Dom Pedro Casaldaliga verdedigden vrouwen die waren gemarteld door militairen.
Inmiddels heeft de Braziliaanse regering naar aanleiding van de protesten op de uitlatingen van generaal Augusto Heleno een verklaring doen uitgaan dat er momenteel geen plannen zijn om de geheime dienst in de rooms-katholieke kerk te laten infiltreren.
Bronnen: O Estado de S.Paulo, Correio da Amazônia, MO – Mondiaal Nieuws, Leonardo Boff, Nathalia Toledo Urban: Brazil, Bolsonaro,Theology of Liberation and the Attacks on the Church
Vond je het artikel interessant, boeiend, de moeite waard om te lezen? Zo ja, mogen wij je dan om een kleine gunst vragen?
Wij hebben je hulp nodig…
Banzeiro is de rockende golfslag van een boot op de Amazone. Banzeiro is een onafhankelijk nieuwskanaal dat zich toelegt op de belangrijkste verhalen over de Amazone, een belangrijk klimaatcontrolecentrum van de wereld.
Artikelen op Banzeiro lees je gratis. Vind je de artikelen de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Als veel lezers dit doen, kan Banzeiro artikelen blijven maken over de Amazone en het klimaat. Daarom wil ik je vragen: doneer je waardering.
Elke bijdrage, groot of klein, die we ontvangen van lezers zoals jij, gaat direct naar de financiering van de journalistiek van Banzeiro.
Met iDEAL kun je via de beveiligde omgeving van je eigen bank de golfslag van Banzeiro ondersteunen. Dank je.
€
Doneer € -