Nog een paar maanden en dan is het zover: COP30. De VN-klimaatconferentie, Conference of the Parties, de dertigste alweer, vindt plaats van 10 tot 21 november 2025 in Belém in de Braziliaanse Amazonestaat Pará en staat voor grote uitdagingen om de effectiviteit van het VN-Klimaatverdrag te herstellen.
President Lula van Brazilië benadrukte het belang van COP30 in Belém met de woorden: “Als iedereen het toch over de Amazone heeft, waarom zou je de klimaattop dan niet in een Amazonestaat houden”.
COP30 valt samen met de tiende verjaardag van het Klimaatakkoord van Parijs en brengt wereldleiders, beleidsmakers, milieu-organisaties en anderen samen om te komen tot mondiaal gedragen beleid tegen klimaatverandering.
Er wordt op ruim 50,000 deelnemers gerekend. Op 6 en 7 november, voorafgaand aan de hoofdconferentie, staat een top van staatshoofden gepland.
De keuze voor Belém als gastheer onderschrijft de sterke relatie tussen de Amazone en het klimaat en is bedoeld om de aandacht te vestigen op het belang van het beschermen van ’s werelds grootste regenwoud. Het onderstreept de urgentie om ontbossing en verlies aan biodiversiteit aan te pakken.
De verwachtingen zijn hoog: politici, bedrijven en maatschappelijke organisaties presenteren COP30 als een historisch moment om daadwerkelijk grootschalige klimaatactie te ondernemen, met het Amazonegebied centraal op de mondiale agenda.
Op de natuur gebaseerde oplossingen
Heeft COP30 nog zin? Het is een regelmatig gehoorde vraag na de chaotisch verlopen en als ineffectief beschouwde COP29. Sommigen bestempelden die als “surrealistisch” of zelfs als “zombie-COP”.
COP29 vond plaats van 11 tot 22 november 2024 in Bakoe, Azerbeidzjan. De belangrijkste uitkomst was een akkoord over 300 miljard dollar per jaar aan klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden tegen 2035. Ontwikkelingslanden vroegen oorspronkelijk om 1,3 biljoen per jaar, maar kregen dit bedrag niet toegezegd; veel van de 300 miljard zal bovendien uit leningen bestaan. Weliswaar is ook in VN-documentatie expliciet een streefbedrag van 1,3 biljoen dollar per jaar genoemd voor 2035, maar dat geldt als bredere mobilisatie uit publieke en private bronnen — het bindende minimum voor overheden blijft 300 miljard.
Verder schoot de conferentie volgens critici tekort in het aanpakken van fossiele brandstoffen en het verhogen van klimaatambities. Azerbeidzjans rol als olieproducerend gastland was voor menigeen controversieel. Veel organisaties beschouwden COP29 als mislukt, onder andere door het gebrek aan ambitie en transparantie.
De aandacht en hoop richten zich nu op COP30.
Naast discussies over het mobiliseren van de genoemde 1.3 biljoen dollar per jaar tegen 2035 ter ondersteuning van klimaatinitiatieven in ontwikkelingslanden en de nadruk die ligt op het integreren van genderperspectieven in klimaatbeleid, is er veel aandacht voor “Op de natuur gebaseerde oplossingen”.
De geloofwaardigheid van de onderhandelingen tijdens de COPs en vooral de uitkomsten ervan staan echter onder druk. Een belangrijke reden is het ontbreken van effectieve wereldomvattende mechanismen voor handhaving van klimaatdoelstellingen. Gastland Brazilië is een voorbeeld. Ondanks eerdere toezeggingen stegen de broeikasgasemissies, en nam de regering conflicterende besluiten.
Zo steunt President Lula olieboringen voor de monding van de Amazone, wat op gespannen voet staat met milieudoelstellingen. Staatsoliebedrijf Petrobras wil boren in een gebied met potentieel 5,6 miljard vaten olie.
De heraanleg van de BR-319 door het Amazoneregenwoud, een 870 km lange snelweg tussen Manaus en Porto Velho, is een andere reden van zorg. Dit project beïnvloedt mogelijk een gebied van meer dan 300.000 vierkante kilometer, groter dan de staat São Paulo en raakt ook inheemse en beschermde gebieden. De klimaatimpact is groot door de hoeveelheid opgeslagen koolstof. Toch wil de regering het project doorzetten, ondanks eerdere toezeggingen om ontbossing te beperken.
Brazilië stimuleert de economie, ook ten koste van het milieu. Met nog slechts enkele maanden te gaan tot COP30 keurde het congres een wetsvoorstel goed dat milieuregels voor mijnbouw, infrastructuur en landbouw versoepelt. Dit roept zorgen op over meer vervuiling, ontbossing en fossiele brandstofwinning. Bedrijfsleven en belangenverenigingen steunen het voor economische groei en betere toegang tot grondstoffen. Tegenstanders, waaronder milieuorganisaties en wetenschappers, noemen het een “verwoestingswetsvoorstel” en waarschuwen dat het de “groene reputatie” van Brazilië schaadt, vooral na de recente veiling van 34 olie- en gaswinningsblokken, waarvan sommige offshore in de monding van de Amazone liggen. (Bron: Climate Home News)
Cruise control
Belém is de hoofdstad van de Braziliaanse deelstaat Pará en wordt vanwege zijn ligging aan de monding van de Amazone wel de “Poort naar de Amazone” genoemd.
Pará wordt voor het grootste deel bedekt door tropisch regenwoud. De staat heeft echter een complexe en problematische relatie met het Amazonegebied, onder meer door de voortdurende ontbossing. Naar schatting is ongeveer 17% van het Amazonewoud in Pará, dat een oppervlakte van circa 1.247.955 km² heeft, verdwenen. Dit leidt tot ernstige ecologische verstoringen. Daarnaast zorgt de uitbreiding van de soja-industrie voor verdere schade aan het milieu en de biodiversiteit en veroorzaakt de aanleg van nieuwe havens en transportroutes conflicten met lokale gemeenschappen.
Voor COP30 worden, zoals gezegd, meer dan 50.000 deelnemers verwacht. Of Belém deze grote toestroom kan verwerken, is nog maar de vraag. De stad is voor de meeste internationale bezoekers alleen per vliegtuig bereikbaar, wat vooral onder activisten ethische vragen oproept.
De infrastructuur in Belém wordt momenteel verbeterd om de conferentie mogelijk te maken. Sommige maatregelen zorgen echter ook voor nieuwe zorgen. Zo is er een nieuwe vierbaansweg aangelegd die dwars door het Amazonewoud loopt. Bedoeld om de bereikbaarheid voor COP30 te vergroten brengt de aanleg ervan juist extra ontbossing en lokale schade mee.
De huisvesting van de deelnemers is eveneens onderwerp van discussie. Afgelopen week meldde Climate Home News dat slechts vier maanden voor de start van COP30 eindelijk is toegezegd dat 98 van de “kleinste ontwikkelingslanden en eilandstaten” als eerste toegang krijgen tot 3.900 kamers op twee cruiseschepen, die op 30 minuten rijden van de COP30-locatie liggen, voor maximaal 220 dollar per nacht. Onderhandelaars van deze landen noemen die prijs echter nog steeds “te hoog voor sommige van de armste en meest kwetsbare landen ter wereld”. Veel ontwikkelingslanden zijn ook niet opgenomen in de lijst van landen die het maximum van 220 dollar krijgen aangeboden. Zij moeten in plaats daarvan tot 600 dollar per nacht betalen. “Dit lijkt steeds meer op een exclusieve COP waar alleen mensen met een groot budget aan kunnen deelnemen,” aldus een onderhandelaar tegenover Climate Home News.
En dan hebben we het nog niet eens over de CO₂-voetafdruk van cruiseschepen, die met hun airconditioners en tv’s permanent draaien op dieselmotoren. De twee schepen waarop de onderhandelaars verblijven, stoten op jaarbasis zelfs meer uit dan sommige van de deelnemende landen als geheel.
Nawoord
COP30 markeert het tienjarig jubileum van het Klimaatakkoord van Parijs en wordt gezien als een cruciaal moment om het VN-Klimaatverdrag nieuw leven in te blazen. Er zijn echter twijfels of deze conferentie daadwerkelijk de roepende stem van de mensheid, de inheemse Amazonebewoners, de flora en fauna van de wereld zal vertegenwoordigen, of zoals eerder gedomineerd zal worden door olie- en agrarische lobby’s.
Eerdere COP’s leverden weinig structureel resultaat; ook nu twijfelen vele experts en activisten of COP30 meer wordt dan een diplomatiek spektakel dat de legitimiteit van het proces verder ondermijnt als fundamentele veranderingen uitblijven.
Er zijn echter ook argumenten die vóór pleiten. Zo zijn de toppen mondiaal nog steeds de enige plek waar bijna alle landen samenkomen en afspraken maken over klimaatmaatregelen. En niet onbelangrijk: NGO’s, kleine landen en achtergestelde regio’s krijgen daarin een stem. Verder zet de internationale aandacht soms alsnog overheden onder druk om vaart te maken met klimaatbeleid.
In dit kader is de recente uitspraak van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag van groot belang. Het hof oordeelde dat landen verplicht zijn hun burgers te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Die gevolgen schenden volgens het hof mensenrechten zoals het recht op leven en een schoon milieu. Deze uitspraak volgde op een verzoek van de eilandstaat Vanuatu en werd ondersteund door 132 landen. Hoewel het advies niet formeel bindend is, heeft het groot juridisch en moreel gewicht. Staten die nalaten klimaatmaatregelen te nemen, kunnen hiermee internationaal aansprakelijk worden gesteld.
De uitkomst van COP30 wordt gezien als cruciaal voor de toekomst van internationale klimaatonderhandelingen. Slagen de onderhandelaars er niet in wezenlijke vooruitgang te boeken, dan is het gevaar groot dat landen zich terugtrekken. De vraag die nu op tafel ligt, is dan ook: Redt COP30 het klimaat – of alleen het eigen imago?
Bronnen en literatuur:
Climate Home News COP30
IPAM Amazônia | COP30
Conservation International: COP30 Amazone
Monica Piccinini – The reconstruction of a Brazilian highway is the Amazon’s route to deforestation
Lucas Ferrante & Philip Martin Fearnside – The Amazon’s road to deforestation (Science)
Banzeiro is de rockende golfslag van een boot of kano op de Amazone. Banzeiro is een website die aandacht vraagt voor de Amazone als belangrijk klimaatcontrolecentrum van de wereld.
De redactie van Banzeiro is volledig onafhankelijk en vrij van commerciële belangen. Het team wordt niet beïnvloed door derde partijen en laat zich niet leiden door externe meningen. Hierdoor kunnen zij een stem geven aan diegenen die niet gehoord worden, met name de bewoners van de Amazone. Feitelijke informatie staat centraal bij Banzeiro. In een tijd waarin het steeds lastiger wordt om waarheid van onwaarheid te onderscheiden, blijft Banzeiro zijn lezers voorzien van het echte verhaal.
Met iDEAL kun je via de beveiligde omgeving van je eigen bank de golfslag van Banzeiro ondersteunen. Hier:
