De Braziliaanse staat Amazonas lijdt onder een van de hevigste droogtes ooit, als gevolg van een intense hittegolf in het noorden van Zuid-Amerika. Naar verwachting krijgen meer dan 500.000 mensen de komende weken te maken met tekorten aan voedsel, water en medicijnen. (Foto @ Raphael Alves)
“Amazonas… de situatie is vreselijk… te veel rook… te heet… te droog… en het wordt erger… we zijn 1,5 meter verwijderd van de ergste droogte…”
Zo omschrijft fotograaf Raphael Alves de actuele situatie in zijn woonplaats Manaus in het Braziliaanse Amazonegebied. Met zijn camera brengt de fotograaf de watercyclus in Amazonas in beeld sinds de historische overstroming en wateroverlast van 2009. Dit leidde onder andere tot series als ‘Quando as águas’ – ‘When the waters’ en ‘Riversick’, en tot deelname aan de reizende fototentoonstelling ‘Amazônia | Os Extremos’ – ‘Amazônia | De Extremen’, een initiatief van het onafhankelijke persbureau Amazônia Real uit Manaus. De beelden van Raphael Alves laten duidelijk zien hoe de interactie tussen de mens en zijn natuurlijke omgeving eruitziet, en wat er gebeurt als het evenwicht verstoord raakt. Dit is momenteel in veel opzichten het geval in het bos en in grote delen van Amazônia.
“Zoals een voetafdruk in de bedding van een rivier bij de volgende overstroming verdwijnt, zo kunnen wij verdwijnen als wij doorgaan met ons op een roofzuchtige wijze te verhouden tot de natuur”
(Tekst Raphael Alves bij ‘Amazônia | Os Extremos’)
Het aantal brandhaarden in de regio Amazonas is dit jaar extreem hoog en heeft in september het historische gemiddelde overschreden. Op dinsdag 12 september bereikte de rook Manaus, de hoofdstad van de regio, en nabijgelegen steden zoals Iranduba, gelegen aan de westelijke oever van de Negrorivier. Het gebied wordt zwaar getroffen. Veel mensen hebben te kampen met ademhalingsproblemen en moeten in ziekenhuizen worden opgenomen.
Verschillende steden in de regio hebben de noodtoestand uitgeroepen en zijn officieel tot rampgebied verklaard vanwege de aanhoudende droogte. De regionale overheid kondigde al aan te verwachten dat de droogte dit jaar langer en intenser zal zijn dan voorgaande jaren, als gevolg van het klimaatfenomeen El Niño*. Hierdoor is er minder neerslag in het gebied. De staat Amazonas omvat het grootste deel van het Braziliaanse Amazonegebied, dat bedreigd wordt door illegale mijnbouw en de agrarische sector, die het bos affakkelt om hun landbouwgrond of weilanden uit te breiden.
Bovendien heeft Brazilië te maken met een hittegolf, waarbij in verschillende staten de temperaturen vijf graden hoger liggen dan het historisch gemiddelde.
*El Niño – Langs de evenaar in de oostelijke Grote Oceaan komt iedere drie tot zeven jaar een sterke opwarming voor van normaal koel zeewater die van invloed is op het weer in grote delen van de wereld, waaronder soms ook Europa. Eén van de eerste signalen van El Niño is dat de vis in de oceaangebieden rond de evenaar sterft of zich verplaatst naar andere gebieden. Dit gebeurt rond de kerstperiode. Vandaar de naam El Niño (de jongen), Spaans voor kerstkind. La Niña (het meisje) is fysisch gezien het tegengestelde effect. Dit doet zich voor wanneer ongewoon koud zeewater bij de Evenaar is gemeten.
Adem Amazone verstikt
Op zondag 20 augustus vond de première plaats van de film ‘Pirarucu, o respiro da Amazônia’ – ‘Pirarucu, de adem van het Amazonegebied’ in het Teatro Amazonas in Manaus. Voorheen werd de pirarucu, de grootste zoetwatervis ter wereld uit het Amazonegebied, met uitsterven bedreigd door overbevissing. Door middel van kwekerijen en vangstquota is het voortbestaan van deze ‘monstervis van de Amazone’ veiliggesteld. Duurzame reservaten zoals Mamirauá bij Tefé aan de Rio Solimões (Amazonerivier) hanteren quota en rustperiodes om de populatie te beschermen. Deze vissoort speelt een belangrijke rol in het behoud van het Amazonegebied.
Anderhalve maand na de première, op 5 oktober, meldde het Braziliaanse tv-netwerk Globo op haar Amazonas informatiekanaal dat er tientallen dode pirarucu’s waren aangetroffen in het Abufaria Reservaat in Tapauá, in het binnenland van Amazonas.
Volgens lokale vissers zijn de dieren hoogstwaarschijnlijk gestorven als gevolg van het lage waterpeil, veroorzaakt door de intense droogte die momenteel heerst in het Amazonegebied. Als gevolg hiervan was er minder water dan normaal in relatie tot het aantal vissen in het gebied. Het zuurstofgebrek heeft hoogstwaarschijnlijk geleid tot het stikken van de pirarucu’s.
Het voorval staat niet op zichzelf. In september begon er een opmerkelijk en zorgwekkend fenomeen in het gebied bij Tefé: dode dolfijnen spoelden aan. Zowel de lokale bevolking als wetenschappers waren verbaasd en geschokt door deze gebeurtenissen. Zo zijn er minstens 125 dode Amazone-rivierdolfijnen gevonden in en rond het Meer van Tefé (Lago de Tefé), ruim 500 kilometer ten westen van Manaus. Ook dit wordt toegeschreven aan de droogte, die het waterpeil in bepaalde zijrivieren van de Amazone aanzienlijk deed dalen. Daardoor werden sommige waterwegen onbegaanbaar en werden andere ondiepe gebieden ongewoon warm. Medewerkers van de Onderzoeksgroep voor Amazone Aquatische Zoogdieren van het Mamirauá Instituut voor Duurzame Ontwikkeling stelden vast dat de watertemperaturen op de piekdag van de sterfgevallen 39,1 graden Celsius bereikten, negen graden warmer dan normaal. The New York Times beschreef het meer in een artikel als een ‘hete soep’ waarin de rivierdolfijnen, bekend om hun opvallende roze kleur en algemeen beschouwd als een veerkrachtige soort, in grote aantallen stierven.
Momenteel de meest voor de hand liggende hypothese is dat de opwarming van het water heeft geleid tot de verspreiding van een ziekteverwekker, wat heeft geresulteerd in ziekte bij de dieren. Bovendien vertonen de nog levende dolfijnen grillig gedrag en lijken ze verward te zijn, wat suggereert dat er waarschijnlijk sprake is van neurologische schade.
Ongeveer 80 procent van de gevonden dode zoogdieren zijn roze dolfijnen, ook wel bekend als ‘boto’ in Brazilië. Dit komt naar verluidt overeen met ongeveer 10 procent van de geschatte populatie in het Meer van Tefé, zo meldt een onderzoeker van het Mamirauá instituut aan journalist en fotograaf Bruno Kelly van persbureau Reuters. Naast boto’s zijn er ook kadavers van de grijze rivierdolfijn ’tucuxi’ aangetroffen.
Zowel de boto als de tucuxi worden als bedreigde soorten geclassificeerd op de rode lijst van de International Union for Conservation of Nature.
Stank van rotting
De droogte teisterde de regio de afgelopen dagen ook met zeer vochtig weer en slechte luchtkwaliteit. Deze omstandigheden, samen met de stank van de rottende dieren, bemoeilijken het bergen en onderzoeken van de dolfijnen.
Daarnaast blokkeerde de droogte ook waterwegen waarover normaal gesproken essentiële goederen, zoals gas, voedsel en drinkwater, worden vervoerd. De meeste bos- en riviergemeenschappen in het gebied rondom het meer zijn alleen per boot bereikbaar. Functionarissen in de staat Amazonas hebben inmiddels de noodtoestand uitgeroepen voor 55 gemeenten en beloven hulp te sturen. De droogte en het gebrek aan zuurstof in het water leiden ook tot massale vissterfte in andere delen van de Amazonerivier, wat grote watervervuiling veroorzaakt. Meteorologen voorspellen dat het droge weer voorlopig zal aanhouden, waardoor de droogte in de regio verder kan verergeren, met alle gevolgen van dien.
Milieuactivisten wijzen klimaatverandering aan als mogelijke oorzaak van de extreme weersomstandigheden, zoals droogtes en hittegolven, die momenteel plaatsvinden in de Amazone. Het is echter onduidelijk in hoeverre de opwarming van de aarde verantwoordelijk is voor de huidige droogte in dit gebied. Er zijn ook andere factoren die een rol spelen, zoals het El Niño fenomeen en de opwarming van het water van de noordelijke tropische Atlantische Oceaan. Beide dragen deels bij aan de extreme klimaatcrisis. Echter, menselijk handelen in het Amazone regenwoud verergert onmiskenbaar de situatie, die op zichzelf al rampzalig is.
Carlos Durigan, directeur WCS Brasil – Wildlife Conservation Association – vanuit Manaus, merkt op: “Ja, de situatie dit jaar is erg slecht vanwege de intense El Niño en de aanhoudende extreme droogteperiode. Sinds het begin van het jaar hebben we een afname gezien in ontbossing, omdat de nieuwe regering de agentschappen en activiteiten voor de bestrijding van milieumisdaden herstructureert. Echter, de zorgwekkende verspreiding van branden blijft aanhouden, door blijvende tekortkomingen in het beheersen ervan en de voortdurende extreme droogteperiode. Hopelijk kunnen we veerkrachtig door deze situatie komen.”
Bronnen: Globo, The New York Times, Reuters, Amazônia Real
Vind je de artikelen van Banzeiro interessant, boeiend, de moeite waard om te lezen? Zo ja, mogen wij je dan om een kleine gunst vragen?
Wij hebben je hulp nodig…
Banzeiro is de rockende golfslag van een boot op de Amazonerivier. Banzeiro is een onafhankelijk nieuwskanaal dat zich toelegt op verhalen over de Amazone, een belangrijk klimaatcontrolecentrum van de wereld.
De missie van Banzeiro is: zoveel mogelijk mensen informeren over wat er in de Amazone op het gebied van diversiteit, duurzaamheid en wetenschap allemaal gaande is. Artikelen op Banzeiro lees je gratis. Maar het runnen van een gratis site is niet goedkoop. En daarom doen we een beroep op jou, onze trouwe bezoeker. Help ons om Banzeiro in de lucht te houden.
Elke bijdrage, groot of klein, die we ontvangen van lezers zoals jij, gaat direct naar de financiering van de journalistiek van Banzeiro.
Met iDEAL kun je via de beveiligde omgeving van je eigen bank de golfslag van Banzeiro ondersteunen. Dank je.
€
Doneer € -