Voor de Portugezen er kwamen, was Manaus in de Braziliaanse Amazone het huis van de inheemse Manaó, bekend om hun moed en dapperheid. De huidige, ruim twee miljoen inwoners van Manaus, nu een metropool in het regenwoud, noemen zich Manauara. Fotograaf Raphael Alves is een van hen. Hij werd twee keer genomineerd voor de Joop Swart Masterclass van World Press Photo en won diverse nationale en internationale prijzen.
Tekst C. Cornell Evers | Foto’s Raphael Alves (Uit ‘Imprecise Boundaries’)
Raphael Alves (31) begon uit nieuwsgierigheid met fotograferen toen hij zestien was. Een paar maanden later kocht hij zijn eerste camera. Hij werkte een aantal jaren voor kranten, maar geeft de voorkeur aan zijn eigen projecten. Voorbeelden zijn ‘Se essa rua fosse minha’ (‘If this street were mine’), een videoproject over Rua Emilio Moreiro, Praça 14, de straat in Manaus waar hij opgroeide, en ‘When the waters’, een fotoverhaal over de relatie tussen mens en water in het Amazonegebied.
Raphael Alves voltooide de opleiding Master of Arts in Photojournalism and Documentary aan het London College of Communication/University of the Arts London. Raphael Alves: “Fotografie is voor mij als taal. Het is de manier waarop ik mijzelf het beste kan uitdrukken.”
Jij studeerde in Londen. Wat heeft het jou gebracht?
De opleiding heeft mij geholpen te begrijpen hoe het proces werkt van zin geven aan de beelden die je maakt. Ik vind dat belangrijk, omdat ik wil dat de mensen die mijn beelden zien, mee kunnen gaan in het proces, een dialoog aangaan.
Jouw projecten zijn vaak persoonlijk, zoals ‘If this street were mine’, over Rua Emilio Moreiro.
Die straat is de plek waar ik het grootste deel van mijn leven heb gewoond, waar mijn grootouders ons huis bouwden, waar mijn moeder mij heeft grootgebracht. Het is een persoonlijk verhaal, zeker. Hetzelfde geldt voor ‘When the waters’. De wateren zijn onze meeste belangrijke schat. Ik hoop met mijn werk mensen hun belang voor het leven, ons leven, te laten zien.
Jij prefereert als fotograaf analoog boven digitaal. Waarom?
Ik denk dat analoog ervoor zorgt dat we meer aandacht schenken aan wat we doen, omdat we niet snel wat ons niet bevalt kunnen deleten. Maar digitaal is net zo goed. Film gaf me de concentratie die ik nodig had en ik probeer dat ook te gebruiken bij digitaal.
Is er een soort fotografische school in Manaus?
Misschien dat het zo lijkt voor iemand van buiten, maar als inwoner van de stad zie ik dat niet zo. Ik denk dat ieder verhaal van iedere fotograaf hier heel persoonlijk is en dat toont zich in de stijl.
Welke fotografen bewonder jij?
Ernesto Bazan, Alex Webb, Robert Frank, Josef Koudelka en Tiago Santana. Ik kan niet uitleggen waarom. Maar als ik hun werk zie, is het alsof mijn geestelijke oog open gaat. Hun werk communiceert heel goed de manier waarop ik de wereld zie en begrijp.
Hoe belangrijk is Manaus voor jou?
Manaus is waar ik ben geboren, waar ik leerde te zien. Het is mijn “persoonlijke stukje aarde”.
Hoe belangrijk is de Amazone voor jou?
Ik kijk er op een andere manier naar dan de wetenschappers. Net als Manaus is de Amazone thuis voor mij. En “thuis” is altijd een belangrijk concept voor mensen.
Voelt het als een voorrecht om te kunnen wonen en werken in een voor fotografen bijzonder interessant gebied als de Amazone?
Ik geef er de voorkeur aan om te zeggen dat ik leef en daarbij de mogelijkheid heb veel interessante dingen te zien in dit specifieke deel van de wereld, maar ook op alle andere plaatsen die ik heb bezocht en nog hoop te bezoeken. Ik weet dat er veel slechts is in de wereld, maar het blijft voor mij vooral een plaats van schoonheid, van echte mensen, van menselijkheid. Dat is waar ik het liefst over praat, dat is wat ik het liefst fotografeer.
Wat verwacht jij van de FIFA World Cup Brazil 2014?
Ik zou graag goede verwachtingen hebben. Maar als ik zie dat de beloften over betere levensomstandigheden niet worden waargemaakt, moet ik wel pessimistisch zijn. Ik zou zo graag zien dat het leven van de Brazilianen er beter door werd. Maar dat is niet wat ik zie. Als ons nationale team wint, zal het niets uitmaken dat ze hier, in Brazilië zelf, hebben gewonnen. We hadden de mogelijkheid om de steden te verbeteren, betere transportmogelijkheden te organiseren, betere levensomstandigheden voor mensen te creëren, maar er is niets veranderd.
Hoe zie jij de toekomst van Manaus?
De stad wordt alsmaar groter en gewelddadiger. De verkeersopstoppingen zijn ondraaglijk. De publieke diensten zijn afschuwelijk. De bomen in de stad worden gekapt. En geloof het of niet: wij lijden nog ALTIJD onder de afwezigheid van sanitaire voorzieningen. Dit alles zou genoeg reden kunnen zijn om deze plaats op te geven. Maar hoewel ik soms de vroegere tijden mis en zelfs wel eens denk over verhuizen, woon ik nog altijd in deze stad en blijf ik hopen.
Hoe zie jij de toekomst van de Amazone?
Ik weet het niet. Ik hoop dat de natuur sterk genoeg is om de mensheid op te voeden… en dat hij overleeft…
Hoe zie jij jouw toekomst?
Ik hoop dat ik iets kan doen voor mijn hoekje van de wereld door foto’s te maken. Dat is wat ik wil doen.
Raphael Alves werd twee keer genomineerd voor de Joop Swart Masterclass van World Press Photo en won diverse nationale en internationale prijzen. De meest recente is de eerste prijs in de Leica X fotowedstrijd. Hij kreeg deze laatste voor de serie ‘Imprecise Boundaries’ die hij maakte in de Reconcavo Baiano streek in Bahia tijdens een workshop van de internationaal bekende fotograaf Ernesto Bazan.