Fotograaf Raphael Alves uit de
Braziliaanse Amazonestad Manaus heeft
de eerste prijs gewonnen in de POY LATAM
(Pictures of the Year Latin America) fotocompetitie in de categorie
The Pandemic in Ibero America.
Insulae
Raphael Alves, die ook regelmatig beeld aanlevert bij mijn artikelen op de website Banzeiro, fotografeerde de Covid-19 pandemie en de gevolgen ervan op het leven in zijn geboortestad Manaus vanaf 13 maart 2020, de dag van de eerste geregistreerde besmetting met Covid-19 in de Amazonestad.
Eerder dit jaar publiceerde de fotograaf in een beperkte oplage het boekje ‘Insulae’ over de Covid-19 pandemie in Manaus en de Braziliaanse federale staat Amazonas, met daarin een deel van de foto’s die hem nu de eerste prijs hebben opgeleverd in de POY LATAM fotocompetitie. Hij schreef in het voorwoord:
“De insulae – van het Latijn dat leidde tot het woord ‘isolamento’ in het Portugees – waren de vormen van huisvesting voor de meest achtergestelde mensen in het oude Rome. Deze gebouwen – waarvan de constructie erg kwetsbaar was, waardoor ze gemakkelijk konden instorten – herbergden duizenden onder onhygiënische en risicovolle omstandigheden. Zonder sanitair, boven op elkaar gepakt en geïsoleerd, hadden de mensen in de insulae geen enkele ontsnappingsmogelijkheid.
De problemen in de Amazone zorgen al lang voor situaties op het randje van instorten. Maar het was een nieuwe noodsituatie – de Covid-19 pandemie – die de sociaaleconomische ongelijkheden en een algemeen gebrek aan beleid als een van de in het oog springende sociale nalatigheden in het gebied, en daarmee de kwetsbare structuur van de grootste staat in de federatie, extra benadrukte. De afstanden en transportmoeilijkheden, de afwezigheid van normale en zeer complexe gezondheidsdiensten in de binnenlanden, het gebrek aan water en een minimaal gekwalificeerd sanitair systeem – een situatie die nog altijd voortduurt tijdens een uitbraak waarvan de meest basale vorm van preventie de handeling is van handen wassen – weerspiegelen zich direct in een ongekende gezondheidscrisis.
Families worden uiteen gerukt, inheemse volkeren en hun culturen voortdurend bedreigd, mensen sterven in hun huizen zonder de minste kans op hulp, er zijn collectieve begrafenissen in massagraven, slachtoffers van de ziekte liggen opgestapeld in koelcontainers naast de ziekenhuizen. Deze beelden (in ‘Insulae’ – CCE) representeren, en laten tegelijkertijd slechts een deel zien van, een nog complexere werkelijkheid.
Er is op geen enkele manier een uitweg geweest voor decennia van misplaatste prioriteiten. De rekening kwam binnen, en net als de insulae, ervoer de Amazone een instorting. De pandemie en verwaarlozing eisten een enorme tol: levens. Duizenden van hen liggen nu begraven in het geïsoleerde Amazonegebied.”
Tien maanden
Ik sprak de fotograaf over zijn werk en ervaringen in de ruim tien maanden die de pandemie inmiddels duurt, maar vroeg hem eerst naar zijn eigen gezondheid en die van zijn vrienden en familie.
Raphael: “Ik dacht tijdens de kerstweek dat ik Covid-19 had, maar mijn test was negatief. Misschien was het een griep. Ik had drie dagen een zwak en slaperig gevoel. Maar dat was alles. Dus ik denk dat het goed gaat. Ik heb een paar vrienden en mensen die ik kende verloren. Ik ben best verdrietig vanwege een neef en mijn oom, mijn moeders oudste broer, die afgelopen vrijdag zijn overleden. Dat was moeilijk. Vooral omdat ik mijn moeder en andere ooms en tantes niet kon zien. En ze konden de begrafenis niet bijwonen. Erg verdrietig. Ook worden mijn schoonvader en een andere oom thuis met zuurstof behandeld. In de ziekenhuizen waren er geen bedden, zelfs in de particuliere niet – ze hebben een ziektekostenverzekering.”
Tien maanden pandemie betekent voor jou tien maanden dag in dag uit fotograferen. Is dat niet een enorme aanslag op je veerkracht? Ik kan me voorstellen dat het soms te emotioneel wordt.
“Ja, dat klopt. Ik voel me erg verdrietig en ik moest op een gegeven moment pillen tegen de angst gaan slikken.”
Is de overheid snel genoeg begonnen met het nemen van coronamaatregelen?
“Natuurlijk niet! Ze hadden alles op slot moeten gooien. Er is nu eindelijk een ‘bijna’ lockdown. Naar mijn mening te laat. In de eerste 23 dagen van 2021 stierven hier meer mensen aan Covid dan in de hele periode juli-december 2020.”
Hebben de inwoners van Manaus zich aan de coronamaatregelen gehouden?
“Nee. Mensen nemen het niet serieus. In de wijken Manóa en Zona Leste en in Manaus Moderna doen de meeste mensen alsof er geen virus is.”
Wat is de ergste situatie die je bent tegengekomen?
“Mensen die thuis doodgaan, die urenlang buiten de ziekenhuizen moeten wachten… ik heb daar geen woorden voor… alleen slechte gevoelens.”
Waren er momenten, situaties waarbij je weifelde of je die zou fotograferen?
“Ik wou dat dit alles nooit was gebeurd en dat ik het ook nooit had hoeven doen. Maar aangezien het mijn uitdrukkingsmiddel is, is dit wat ik denk dat ik moet doen…
Heb je ook hoop gezien?
“Ik voelde me positief toen de vaccins arriveerden. Maar toen begonnen rijke mensen voor te dringen ten koste van mensen die het nodig hadden… het maakte me weer triest.”
Heb je ergens in die tien maanden overwogen om te stoppen? Ik weet van tenminste één van je collega’s dat hij zijn huis niet meer uitkomt.
“Nee. Ik heb het gevoel dat het laten zien van wat er gaande is mensen een beetje meer bewust kan maken van wat we meemaken.”
Was je ooit bang om zelf het virus te krijgen?
“Elke minuut sinds 13 maart 2020.”
Een andere collega van je denkt dat alles binnenkort weer normaal zal zijn, want, ik citeer: “de vaccinaties zijn begonnen”. Zal alles binnenkort weer normaal worden?
“Ik geloof het niet. Ik denk dat vaccinaties en gezondheidsmaatregelen samen moeten gaan. Gebrek aan opleiding en egoïstisch gedrag zijn tegenwoordig een reëel probleem.”
Ben je nog meer bewust geworden van de noodzaak om de Amazone te behouden vanwege corona?
“Ik ben daarover zeker. Ik denk dat het behoud van de natuur over de hele wereld de enige manier is om andere pandemieën te voorkomen.”
Je was lange tijd een fotograaf die zich bezighield met de relatie tussen Amazone en klimaat. Heeft corona je tot een ander soort fotograaf gemaakt?
“Moeilijke vraag. Ik denk dat ik alles wat ik fotografeer met empathie en respect probeer aan te pakken. Dat is niet veranderd. Maar ik heb de beste en slechtste kant van de mensheid samen gezien. Ik denk dat dat iedereen verandert, niet alleen als professional, maar als mens.”
Pandemie in Manaus
Doodgravers wachten op het lichaam van Ester Melo, 67 jaar oud, slachtoffer van de Covid-19 pandemie, op de begraafplaats Parque Taruma, in het westen van Manaus, Amazonas, Brazilië, op 10 april 2020. Ester Melo werd een ziekenhuis in het noorden van Manaus binnengebracht met symptomen van de ziekte veroorzaakt door het coronavirus, vooral ademhalingsmoeilijkheden. Haar familie liet weten dat ze van plan waren de regering aan te klagen, omdat ze met eigen middelen moesten betalen voor zuurstof, de onderzoeken en medicijnen, aangezien het openbare ziekenhuis waar ze zich bevond geen goede structuur had om Covid-19 te behandelen.
In de regen halen gezondheidswerkers een tien-jarige patiënt in slechte omstandigheden als gevolg van Covid-19 uit het vliegtuig van de Aerial Intensive Care Unit (ICU) van de staat Amazonas. De transfer werd uitgevoerd vanuit Santo Antônio do Içá ( 879 km in een rechte lijn van Manaus) naar de luchthaven Eduardo Gomes in Manaus, Amazonas, Brazilië, op 22 mei 2020. Bij aankomst werd de patiënt door andere gezondheidswerkers in een ambulance gelegd en overgebracht naar het Delphina Aziz-ziekenhuis, dat alleen gevallen van het nieuwe coronavirus behandelt. Het binnenland van de staat Amazonas overtrof in aantallen van besmette gevallen de hoofdstad. Van de bijna tweehonderdduizend gevallen van de ziekte in de grootste staat van Brazilië, komt ongeveer zestig procent uit gemeenten in het binnenland.
Boho Sofia Kanamaru, 67, van het inheemse Kanamari-volk, en een Covid-19-patiënt, krijgt zorg van gezondheidswerkers van de ziekenboeg van het gemeentelijk veldhospitaal Gilberto Novaes, in de noordelijke zone van Manaus, Amazonas, Brazilië, op 2 juni 2020. De gezondheidseenheid, die werd gedeactiveerd ondanks het feit dat het aantal gevallen nog steeds stijgt in Manaus, had 143 bedden, waarvan 39 op de Intensive Care Units (ICU). Er werden 570 patiënten – 28 van hen inheems – behandeld in het ziekenhuis dat op 15 juni werd gesloten.
Alessandra Said, een 45-jarige arts, gaat op 2 mei 2020 naar haar eigen moeder, Maria da Consolação Said, 77, besmet met Covid-19 en ook kankerpatiënt, bij haar thuis in Manaus, Amazonas, Brazilië. Na te zijn gewaarschuwd dat haar moeder zich slecht voelde door de besmetting met Covid-19, vroeg de dokter toestemming om persoonlijk de gezondheid van haar moeder te controleren. Terwijl ze daar was moest de dokter haar moeder een serum toedienen. De procedure werd pijnlijk voor de patiënt, omdat de medicatie die ze eerder voor kanker had gekregen, het moeilijk maakte om in de aderen te komen. Verdrietig verontschuldigde de dokter zich bij haar moeder terwijl ze probeerde haar te kalmeren om door te gaan met de medicatie.
Een doodskist van een slachtoffer van de Covid-19 pandemie staat, terwijl de lunch nog steeds op tafel ligt, in de enige kamer van een huis in een arme wijk in de Colonia Oliveira Machado, in de zuidelijke regio van Manaus, Amazonas, Brazilië, op 7 mei 2020. De kist werd opgehaald door de technici van het ‘SOS Funeral’ programma van het Gemeentelijk Secretariaat van Sociale Bijstand in Manaus. Tijdens de Covid-19 pandemie heeft ‘Funeral SOS’, die uitvaartdiensten aanbiedt voor mensen die ze niet kunnen betalen, een toename van meer dan 300 procent in de aanvragen gezien.
Een lichaam van een Covid-19 slachtoffer wordt op 7 mei 2020 door technici van het ‘SOS Funeral’ programma van het gemeentelijk secretariaat van sociale bijstand in Manaus, in een arme buurt in de centrale regio van Manaus, Amazonas, Brazilië, opgehaald. Met openbare ziekenhuizen vol patiënten tijdens de ineenstorting als gevolg van de pandemie van Manaus, stierven veel mensen zonder ziektekostenverzekering thuis zonder toegang tot adequate behandeling.
Doodskisten arriveren op een tractor om in een massagraf te worden geplaatst op de begraafplaats Nossa Senhora Aparecida, gelegen in de westelijke zone van Manaus, Amazonas, Brazilië, op 23 april 2020. De begraafplaats werd uitgebreid met een nieuw stuk grond nadat de sterfgevallen door Covid-19 een ineenstorting van het uitvaartsysteem van de stad veroorzaakten. Het aantal begrafenissen in Manaus per dag is gestegen van ongeveer dertig tot meer dan honderd, als gevolg van de coronaviruspandemie. Door de ineenstorting moesten begrafenissen collectief worden uitgevoerd. Van elke overledene konden maximaal drie familieleden de begrafenis bijwonen. De kisten werden bij elkaar geplaatst in een greppel die werd gegraven met behulp van een mechanische shovel.
De schaduw van een persoon die de begrafenis van een slachtoffer van Covid-19 bijwoonde, wordt op een collectief graf geprojecteerd, terwijl een begrafenisondernemer het graf sluit onder een harde zon op de begraafplaats Nossa Senhora Aparecida, in de westelijke zone van Manaus, op 5 Juni 2020. Alleen al in Manaus stierven meer dan drieduizend mensen, volgens cijfers die door de regeringen zijn vrijgegeven. De regeringen geven echter zelf toe dat er onderrapportage is en het stadhuis van Manaus blijft sterfgevallen herclassificeren die niet als Covid-19 waren meegeteld na de resultaten van medisch en wetenschappelijk onderzoek.
Een wegwerpmasker in de schaduw van een graf in het gedeelte voor slachtoffers van Covid-19 op de openbare begraafplaats Nossa Senhora Aparecida, in het westen van Manaus, Amazonas, Brazilië, op 11 juni 2020. Het weggooien van maskers, waarvan het gebruik werd aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie als sanitaire maatregel om ziekten veroorzaakt door coronavirus te voorkomen, wordt al met bezorgdheid bekeken en vormt een mogelijk milieuprobleem. Het materiaal zorgt voor giftig en langdurig afval: het afbreken van een wegwerpmasker in de natuur kan tot wel 450 jaar duren. Manaus, waar je honderden maskers kunt vinden die onjuist zijn weggegooid, ligt midden in het Amazone-regenwoud aan de samenvloeiing van twee van de grootste rivieren ter wereld: de Amazone en de Negro.
Een man huilt bij het graf van zijn moeder op de begraafplaats Nossa Senhora Aparecida, in Manaus, Amazonas, Brazilië, op 29 september 2020. Mevrouw Iris Gonçalves Alves overleed de vorige dag op 54-jarige leeftijd als slachtoffer van Covid-19, volgens gegevens op haar begrafenisverslag. Tijdens de Covid-19-pandemie kunnen slechts drie familieleden van elk slachtoffer begrafenissen op de begraafplaatsen van Manaus bijwonen. De begraafplaatsen werden gesloten toen de eerste gevallen in de stad werden gemeld en het bezoekersverbod blijft bestaan.
Ook in tijden van corona wil ik je via de website Banzeiro blijven informeren over de relatie Amazone en klimaat. En of er lessen zijn die de huidige gezondheidscrisis ons kan leren om de klimaatcrisis aan te pakken. Artikelen op Banzeiro lees je gratis. Maar het runnen van een gratis site is niet goedkoop. Daarom doe ik een beroep op jou. Help mij om Banzeiro in de lucht te houden. Juist nu heeft Banzeiro jouw hulp hard nodig. Met iDEAL kun je mijn werk over de Amazone via de beveiligde omgeving van je eigen bank ondersteunen. Waar? Hier: STEUN BANZEIRO. Met jouw bijdrage help je onafhankelijke onderzoeksjournalistiek door te gaan. Dank.
C. Cornell Evers